Pi Network Open Mainnet: Cơ hội nghìn đô hay chỉ là ảo mộng?

Năm 1960, thế giới chứng kiến trận động đất mạnh nhất từng được ghi nhận tại Valdivia, Chile, với cường độ lên đến 9.5 độ richter. Thảm họa này không chỉ tạo ra những con sóng thần cao hàng chục mét mà còn cướp đi sinh mạng của hơn 5.000 người, trở thành một trong những sự kiện thiên tai khủng khiếp nhất lịch sử.
Thế nhưng, tất cả chỉ là dư chấn nhỏ so với cú sốc mà Pi Network vừa tạo ra!
Khi Pi Network chính thức thông báo Mainnet và lên sàn giao dịch, một cơn địa chấn quy mô toàn cầu đã được kích hoạt. 60 triệu người – những người đã kiên trì “đào” Pi suốt nhiều năm qua – giờ đây đang đứng trước một dấu mốc lịch sử. Và điều đáng chú ý hơn nữa: cộng đồng Việt Nam đóng góp một lượng người dùng không hề nhỏ trong số đó!

Hiện tại, thị trường crypto vẫn chưa thoát khỏi trạng thái chán nản kéo dài từ cuối năm 2024, chúng ta đang thiếu đi một động lực để bùng nổ. Giữa lúc mọi người đang tự hỏi đâu là chất xúc tác tiếp theo, thì Pi xuất hiện như một ngòi nổ, khuấy động lại sự hứng thú của hàng triệu người.
Nhưng sự kiện này thực sự có tác động gì đến thị trường? Liệu Pi có thể chạm mốc nghìn đô, biến hàng triệu người Việt thành tỷ phú? Hay đây chỉ là một cơn sốt nhất thời, rồi sẽ tàn lụi?
Ngày 20/2 sắp tới đây, Pi sẽ chính thức bước vào Open Mainnet. Vậy, Pi Network có thực sự đáng để FOMO? Hãy cùng đi sâu vào câu chuyện này để tìm câu trả lời!
Bài viết này là một phần trong series hợp tác giữa Spiderum & Bitget. Bitget là sàn giao dịch đứng top 8 toàn cầu theo Forbes, phục vụ hơn 100 triệu người dùng trên hơn 200 quốc gia và vùng lãnh thổ, với hơn 800 loại coin, và quỹ bảo vệ hơn 600 triệu USD. Ở Series này sẽ là nơi chúng mình cùng nhau khám phá thị trường crypto một cách dễ hiểu và thực tế nhất. Nếu bạn là người mới, có thể bạn đã nghe nhiều về những cơ hội đầu tư sinh lời từ tiền điện tử, nhưng cũng đầy rẫy những lo ngại về rủi ro và lừa đảo. Series này sẽ giúp bạn hiểu rõ cách thị trường vận hành, cách giao dịch an toàn, và những yếu tố quan trọng để đầu tư một cách có định hướng. Nào, cùng bắt đầu thôi!

1. Sự kiện này có ý nghĩa gì?

Quãng thời gian vài tháng trở lại đây, thị trường crypto giống như một chiếc xe thể thao bị kẹt số, động cơ vẫn gầm rú đầy sức mạnh, nhưng bánh xe chỉ lăn từng chút một, chờ đợi khoảnh khắc được tăng tốc. Dù Bitcoin vẫn trụ vững quanh mốc $100.000, nhưng không thể phủ nhận rằng sự phấn khích cho phần còn lại của thị trường vẫn còn rất mờ nhạt. Những câu chuyện mới, những đợt sóng FOMO mạnh mẽ có thể cuốn thêm người dùng vào thị trường dường như vẫn đang vắng bóng.
Và rồi Pi Network bước vào cuộc chơi.
Dù chúng ta vẫn phải chờ để biết liệu Pi sẽ trở thành một Layer 1 thực thụ hay chỉ là một memecoin khổng lồ, thì không thể phủ nhận rằng một dự án với hơn 60 triệu người dùng bước vào Open Mainnet và được niêm yết trên sàn giao dịch lớn là một sự kiện đủ sức khuấy đảo toàn bộ không gian tiền điện tử.
Hãy nhìn mà xem! Pi không chỉ đơn thuần là một đồng coin – nó là một hiện tượng, một cộng đồng khổng lồ, thậm chí là một “giáo phái” với hàng chục triệu người sẵn sàng bảo vệ và tin tưởng vào tầm nhìn của dự án. Họ đã kiên trì nhấn nút suốt nhiều năm, chờ đợi khoảnh khắc mà đồng Pi thực sự có thể bước ra thế giới và được công nhận.
Và nếu chỉ cần một phần nhỏ trong số 60 triệu người này thực sự tham gia vào thị trường crypto – bằng cách giao dịch, sử dụng hoặc xây dựng trên hệ sinh thái Pi – thì chúng ta có thể chứng kiến một cơn sóng thần tiền điện tử.
Ngay từ những ngày đầu, Pi đã định vị mình là một blockchain Layer 1, hứa hẹn tạo ra một hệ sinh thái phi tập trung nơi người dùng có thể giao dịch, xây dựng ứng dụng và sử dụng Pi như một phương tiện thanh toán thực sự. Nhưng đến tận bây giờ, câu hỏi vẫn còn bỏ ngỏ: Pi có thể hiện thực hóa tham vọng này không, hay sẽ chỉ là một giấc mơ đẹp nhưng khó thành hiện thực?
Đối với những người ủng hộ, đây là một con bài tiềm năng, có thể thu hút hàng triệu người dùng vào thị trường blockchain. Nhưng đối với phe hoài nghi, Pi chẳng khác gì một giấc mơ viển vông.
Mặc dù Pi đã thu hút hơn 60 triệu người dùng, dự án này vẫn bị chỉ trích vì thiếu minh bạch và liên tục trì hoãn Mainnet. Một số chuyên gia còn đặt câu hỏi về tính hợp pháp của Pi, cho rằng mô hình khai thác miễn phí dựa trên việc "nhấn nút mỗi ngày" có thể là một dạng marketing khéo léo hơn là một cơ chế blockchain thực sự.
Và rồi ngày 20 tháng 2 sắp tới sẽ là thời khắc quyết định. Đây là lúc Pi Network bước ra ánh sáng, khi một số sàn giao dịch lớn xác nhận sẽ niêm yết Pi. Bitget và một số sàn giao dịch khác đã xác nhận hỗ trợ giao dịch, nhưng không phải tất cả đều đồng ý với điều này. CEO của Bybit, Ben Zhou, vốn đã đăng tải thông báo niêm yết Pi, song nay lại quay qua thẳng thừng từ chối và bày tỏ lo ngại về tính hợp pháp của dự án, thậm chí so sánh với các mô hình gây tranh cãi trong lĩnh vực forex trước đây.

Điều này khiến nhiều người đặt câu hỏi: Liệu Pi có thực sự sẵn sàng cho thị trường toàn cầu, hay vẫn đang bị đặt trong vòng kiểm soát chặt chẽ?
Dù tranh cãi vẫn chưa có hồi kết, vẫn có hàng triệu người tin rằng ngày 20/2 sẽ là bước ngoặt lịch sử của Pi Network. Với họ, đây không chỉ là một sự kiện niêm yết, mà còn là thời khắc để chứng minh Pi thực sự có chỗ đứng trong thế giới crypto.
Chúng tôi không đưa ra bất kỳ lời khuyên đầu tư nào, nhưng nếu bạn thuộc phe Pi, mong muốn chuẩn bị sẵn sàng để giao dịch khi Open Mainnet diễn ra, thì điều quan trọng nhất lúc này là hiểu rõ cách thức tham gia một cách an toàn. Thế giới crypto đầy rẫy những rủi ro, nơi chỉ một sai lầm nhỏ cũng có thể khiến bạn mất trắng. Vì vậy, hãy đảm bảo bạn nắm vững những hướng dẫn sau trước khi bước vào sự kiện trọng đại này.
Nếu bạn là một tín đồ của Pi, muốn đưa Pi lên sàn để chuẩn bị cho “đêm giao thừa” lịch sử này, bạn có thể thực hiện theo các bước đơn giản sau:
Tạo tài khoản sàn giao dịch & hoàn thành KYC
Nếu bạn chưa có tài khoản trên sàn, hãy đăng ký ngay và xác minh danh tính cấp 1 (KYC) để đủ điều kiện giao dịch.

Lấy địa chỉ ví Pi trên sàn
Truy cập mục Nạp tiền, chọn Crypto, tìm đồng Pi.
Bạn sẽ nhận được một địa chỉ ví Pi trên sàn để sử dụng.


Chuyển Pi từ ví cá nhân vào sàn
Copy chính xác địa chỉ ví vừa tạo.
Mở app Pi Browser, chọn gửi Pi đến địa chỉ đó (không cần nhập memo).

Vậy là xong! Nhưng khoan đã, trước khi thực hiện, hãy lưu ý những điều sau để tránh rủi ro không đáng có:
Gửi thử trước khi all-in: Nếu bạn chưa quen với thao tác gửi tiền điện tử lên sàn, hãy thử trước với một lượng nhỏ thay vì chuyển toàn bộ số Pi của mình ngay lập tức. Việc này giúp bạn tránh sai sót không đáng có.
Chọn đúng blockchain: Trên sàn giao dịch, bạn sẽ thấy nhiều lựa chọn mạng lưới khi nạp tiền. Hãy đảm bảo chọn đúng blockchain của Pi Network, nếu không, số Pi gửi đi có thể bị mất vĩnh viễn mà không thể khôi phục.
Cẩn trọng với sàn giao dịch không uy tín: Sự kiện Open Mainnet của Pi là một làn sóng khổng lồ, và sẽ có rất nhiều sàn tranh thủ cơ hội này để thu hút người dùng. Tuy nhiên, không phải sàn nào cũng an toàn. Hãy cân nhắc kỹ trước khi lựa chọn sàn giao dịch, ưu tiên những sàn có độ phổ biến cao, được xếp hạng uy tín trên Coingecko hoặc CoinMarketCap, sở hữu cộng đồng người dùng lớn & tích cực, và đặc biệt là có quỹ bảo vệ người dùng trị giá hàng trăm triệu USD để đảm bảo an toàn trong những tình huống bất ngờ.
Bạn có thể cân nhắc Bitget, đối tác đồng hành trong bài viết này, một nền tảng giao dịch uy tín giúp bạn tham gia sự kiện Open Mainnet của Pi một cách an toàn và thuận tiện.


Bên cạnh việc niêm yết Pi, Bitget còn tổ chức một số hoạt động marketing nhân dịp này, tạo thêm cơ hội cho người dùng. Đặc biệt, với những traders có kinh nghiệm và muốn tối ưu thêm khoản đầu tư từ Pi, có thể tham gia: PI Airdrop với tổng thưởng $60,000 PI, CandyBomb với 150,000 PI, và chương trình Mua tiền điện tử bằng VND để tận dụng tối đa lợi thế của mình.
Chỉ vậy thôi, các Pi thủ đã đủ hành trang để đón đêm giao thừa hoành tráng của mình. Nhưng nếu bạn thuộc phần còn lại, những người đã từng hoài nghi về Pi, hoặc thậm chí cảm thấy hối hận vì đã không đặt niềm tin vào nó sớm hơn, thì đừng vội FOMO.
Trước khi lao vào cơn sốt này, hãy ngồi xuống một chút, bình tĩnh tìm hiểu xem Pi thực sự là gì, nó được xây dựng ra sao, và liệu đây có phải là một cơ hội tiềm năng hay chỉ là một giấc mơ xa vời.

2. Pi Network thực sự là gì?

Ngay từ khi xuất hiện vào năm 2019, Pi Network đã tự định vị mình là một blockchain Layer 1, mang trong mình tham vọng xây dựng một hệ sinh thái phi tập trung, nơi người dùng có thể giao dịch, phát triển ứng dụng, và sử dụng Pi như một loại tiền điện tử thực sự.
Điểm đáng chú ý ở đây là, nếu nhìn vào bức tranh toàn cảnh của thị trường blockchain, hầu hết các blockchain Layer 1 ra đời sau này, như Solana, Avalanche hay Aptos, đều có những khoản đầu tư lớn ngay từ đầu, với các quỹ mạnh mẽ hậu thuẫn để thúc đẩy tốc độ phát triển. Trong khi đó, Pi Network lại đi theo một hướng hoàn toàn khác: không ICO, không mở bán token trước, mà thay vào đó là mô hình khai thác miễn phí trên điện thoại di động, thu hút cộng đồng từ sớm.

Điều khiến Pi trở nên khác biệt không hẳn là vì công nghệ, mà chính là cơ chế tiếp cận cộng đồng.
Nếu như Bitcoin yêu cầu máy đào ASIC mạnh mẽ, Ethereum chuyển sang cơ chế staking 32 ETH để trở thành validator, thì Pi Network cho phép bất kỳ ai cũng có thể “đào” Pi chỉ bằng một cú nhấn nút trên điện thoại.
Công nghệ đứng sau cơ chế này là gì?
Pi sử dụng Stellar Consensus Protocol (SCP) – một cơ chế đồng thuận được cho là tiết kiệm năng lượng hơn rất nhiều so với Proof-of-Work (PoW) của Bitcoin hay Proof-of-Stake (PoS) của Ethereum. SCP cho phép các node tham gia xác thực giao dịch mà không cần tiêu tốn lượng điện khổng lồ như Bitcoin. Điều này nghe có vẻ giống với các blockchain PoS hiện tại, nhưng có một điểm đáng chú ý: hệ thống của Pi chủ yếu xoay quanh sự tin cậy của mạng lưới xã hội, nơi những người tham gia tạo thành vòng tròn tin cậy lẫn nhau để xác thực giao dịch.
Dù có cách tiếp cận khác biệt, Pi vẫn chưa thể hiện rõ ràng mình là một Layer 1 hoàn chỉnh, vì đến hiện tại, blockchain này vẫn đang chờ mở giao dịch công khai và có một hệ sinh thái ứng dụng đầy đủ.
Tuy nhiên, điều khiến Pi trở thành một hiện tượng chính là cộng đồng của nó.
Hơn 60 triệu người dùng trên toàn cầu đã tham gia khai thác.
Hệ thống khai thác không đòi hỏi tài nguyên phần cứng, giúp Pi tiếp cận với những người chưa từng sử dụng crypto trước đây.
Sự trung thành của cộng đồng Pi cực kỳ cao, có những người đã “đào” Pi hàng ngày trong suốt 5-6 năm mặc dù Pi chưa thể được giao dịch hay rút ra ngoài.

Nếu chỉ cần một phần nhỏ trong số 60 triệu người này thực sự sử dụng Pi khi Open Mainnet, thì Pi có thể trở thành một trong những blockchain có lượng người dùng lớn nhất ngay khi ra mắt – một điều mà rất ít blockchain khác có thể làm được, kể cả những nền tảng được hậu thuẫn bởi các quỹ đầu tư lớn như Solana hay Near.
Tuy nhiên, cộng đồng đông đảo có phải là tất cả?
Bởi nếu chỉ có cộng đồng mà không có hệ sinh thái ứng dụng, thì Pi có thể gặp phải tình trạng giống nhiều dự án từng gây sốt khác: mất thanh khoản, mất động lực sử dụng, và cuối cùng là dần chìm vào quên lãng. Đây chính là lý do vì sao sự kiện Open Mainnet lần này là bước ngoặt quan trọng – hoặc là một chương mới đầy tiềm năng cho Pi, hoặc là thời điểm mà nhiều người vỡ mộng.
Vậy, hệ sinh thái của Pi hiện tại có gì? Nó có đủ để biến Pi thành một Layer 1 thực sự không? Hãy cùng đi sâu hơn vào phần tiếp theo

3. Hệ sinh thái của Pi Network – Đủ sức bật hay chỉ là một viễn cảnh?

Nếu một blockchain muốn tồn tại và phát triển, nó không thể chỉ dựa vào số lượng người dùng, mà quan trọng hơn, nó cần có một hệ sinh thái mạnh mẽ để những người dùng đó thực sự có thể sử dụng đồng coin của họ vào các hoạt động kinh tế thực tế.
Pi Network không ngoại lệ. Vậy, hệ sinh thái mà Pi đang xây dựng có gì? Nó có đủ để giữ chân hàng triệu người dùng hay không?
Theo lộ trình mà Pi Core Team công bố, hệ sinh thái của Pi được xây dựng xoay quanh ba trụ cột chính nhằm tạo ra một nền kinh tế phi tập trung thực sự. Nếu những ý tưởng này thành hiện thực, Pi không chỉ là một đồng coin mà còn trở thành nền tảng cho một hệ sinh thái Web3 với nhiều ứng dụng thực tiễn.

1. Mạng xã hội phi tập trung (Decentralized Social Network)

Đầu tiên, Pi Network muốn phát triển một mạng xã hội phi tập trung, nơi người dùng có thể chia sẻ nội dung, tương tác mà không bị kiểm soát bởi các nền tảng tập trung như Facebook hay Twitter.
Không giống như các mạng xã hội truyền thống, nền tảng này sẽ hoạt động dựa trên blockchain, giúp hạn chế kiểm duyệt từ các tổ chức trung gian và đảm bảo quyền riêng tư cho người dùng. Một trong những điểm khác biệt mà Pi đề xuất là việc tích hợp cơ chế kiếm thu nhập trực tiếp bằng đồng Pi, giúp người dùng không chỉ tham gia giao tiếp mà còn có thể tạo giá trị kinh tế từ chính các hoạt động của mình.
Ngoài ra, Pi cũng có kế hoạch hỗ trợ các nhà phát triển xây dựng DApps (ứng dụng phi tập trung) chạy trên nền tảng này, mở rộng khả năng ứng dụng của hệ sinh thái. Tuy nhiên, ý tưởng này vẫn đang ở giai đoạn sơ khai và chưa có sản phẩm thực tế nào nổi bật để chứng minh tính khả thi.

2. Marketplace – Chợ giao dịch hàng hóa & dịch vụ bằng Pi

Bên cạnh mạng xã hội, Pi Network cũng đang tham vọng tạo ra một marketplace phi tập trung, nơi Pi có thể được sử dụng để giao dịch hàng hóa và dịch vụ thực tế, thay vì chỉ là một đồng coin được khai thác mà chưa có ứng dụng rõ ràng.
Nếu thành công, nền tảng này có thể giúp Pi trở thành một hệ thống thanh toán phi tập trung, tương tự như cách USDT hay USDC đang được sử dụng trong các giao dịch crypto. Hiện tại, một số nền tảng thử nghiệm như PiChain Mall đã xuất hiện, cho phép người dùng trao đổi hàng hóa bằng Pi, nhưng vẫn còn rất nhiều hạn chế và chưa kết nối trực tiếp với thị trường bên ngoài.

Tuy nhiên, để marketplace này có thể vận hành trơn tru và được chấp nhận rộng rãi, Pi cần phải giải quyết các vấn đề quan trọng như tính thanh khoản, sự biến động giá và khả năng chấp nhận của các doanh nghiệp. Nếu không, nó có thể chỉ dừng lại ở một hệ thống giao dịch nội bộ, khó có thể cạnh tranh với các phương thức thanh toán truyền thống hoặc stablecoin.

3. App Store phi tập trung (Pi DApp Store)

Cuối cùng, Pi Network muốn xây dựng một App Store phi tập trung dành cho các ứng dụng Web3. Ý tưởng này khá giống với App Store của Apple hay Google Play, nhưng thay vì các ứng dụng tập trung, đây sẽ là nền tảng dành riêng cho các ứng dụng phi tập trung (DApps) chạy trên blockchain của Pi.
Các ứng dụng này có thể bao gồm game, nền tảng tài chính phi tập trung (DeFi), mạng xã hội, công cụ thanh toán và nhiều lĩnh vực khác. Nếu hệ sinh thái này được xây dựng bài bản, nó có thể giúp Pi có nhiều ứng dụng thực tế hơn, thay vì chỉ là một hệ thống khai thác coin mà không có tiện ích rõ ràng.
Tuy nhiên, việc xây dựng một App Store phi tập trung thành công không phải là điều dễ dàng. Hiện tại, Pi vẫn chưa thu hút được nhiều nhà phát triển lớn, và nếu không có một chương trình khuyến khích mạnh mẽ, việc mở rộng hệ sinh thái có thể diễn ra chậm hơn mong đợi.
Vậy trên thực tế, hệ sinh thái Pi đã phát triển đến đâu?

Dù những ý tưởng trên rất tiềm năng, nhưng đến hiện tại, hệ sinh thái của Pi vẫn đang ở giai đoạn sơ khai. Hầu hết các ứng dụng và marketplace của Pi vẫn chỉ hoạt động trong một hệ sinh thái khép kín, chưa kết nối với thế giới bên ngoài, khiến tính thanh khoản và khả năng mở rộng vẫn còn là dấu hỏi lớn.
Tuy vậy, cộng đồng Pi đã có những bước tiến đáng chú ý, đặc biệt thông qua các cuộc thi hackathon, nơi hàng loạt ứng dụng phi tập trung (DApp) đã ra đời nhằm mở rộng hệ sinh thái Pi. Các ứng dụng như Polls for Pi (ứng dụng khảo sát Web3), Coinskro (hệ thống ký quỹ giao dịch P2P), Piketplace (chợ giao dịch hàng hóa & dịch vụ), và Country of Pi (mạng xã hội tích hợp Pi) đã giành chiến thắng trong các cuộc thi hackathon gần đây, cho thấy sự quan tâm và nỗ lực phát triển từ cộng đồng. Ngoài ra, các nền tảng như Map of Pi và PyNook, tập trung vào thương mại điện tử và hỗ trợ doanh nghiệp địa phương chấp nhận thanh toán bằng Pi, cũng đang góp phần mở rộng hệ sinh thái này.
Dù những bước tiến này là tín hiệu tích cực, nhưng Pi vẫn còn một khoảng cách lớn để có thể cạnh tranh với những hệ sinh thái blockchain trưởng thành như Solana, BNB Chain hay Ethereum. Hiện tại, chưa có dữ liệu on-chain rõ ràng để xác nhận rằng blockchain của Pi đã thực sự sẵn sàng cho các giao dịch lớn. Hơn nữa, hầu hết các ứng dụng trong hệ sinh thái vẫn chủ yếu là dự án do cộng đồng tự phát triển, chưa có sự tham gia mạnh mẽ từ các tổ chức lớn hay quỹ đầu tư, tuy không phải là không thể, nhưng những dự án như vậy sẽ rất khó để đi đường dài.
Nếu muốn trở thành một Layer 1 có sức ảnh hưởng thực sự, Pi cần đẩy nhanh tiến độ hoàn thiện blockchain, thu hút thêm nhà phát triển và doanh nghiệp, đồng thời tạo ra một hệ sinh thái mở, có thể kết nối với thế giới crypto bên ngoài. Liệu Open Mainnet có thể là bước ngoặt để Pi đạt được điều này? Hay hệ sinh thái Pi vẫn sẽ chỉ giới hạn trong cộng đồng riêng mà không thể bứt phá? Hãy cùng đi sâu hơn vào những thách thức mà nó đang đối mặt.

4. Liệu Pi có khả năng thành công không?

Trong cuốn Read Write Own, Chris Dixon đã chia sẻ:“Công việc của đội ngũ sáng lập là thiết kế phần mềm cốt lõi cho mạng lưới và một hệ thống khuyến khích nhằm thúc đẩy tăng trưởng. Sau đó, họ phải chuyển quyền kiểm soát cho cộng đồng thông qua một quá trình phi tập trung hóa.”
("The job of the founding team is to design the core software for the network and an incentive system that encourages growth. After that, they hand control over to the community through a process of progressive decentralization.")
Tư tưởng này phản ánh một quy luật quan trọng trong thế giới blockchain: một dự án chỉ thực sự trưởng thành khi quyền kiểm soát dần được chuyển giao từ đội ngũ sáng lập sang cộng đồng.
Với mọi blockchain, testnet chỉ là giai đoạn chuẩn bị, nơi công nghệ được thử nghiệm, tinh chỉnh, nhưng mainnet mới là thời điểm quyết định một dự án có thực sự tồn tại và phát triển hay không. Đây là lúc mọi thứ không còn chỉ nằm trên lý thuyết, mà sẽ được kiểm chứng qua thực tế vận hành:
Liệu blockchain có hoạt động trơn tru khi có hàng triệu người dùng?
Liệu hệ sinh thái có thực sự phát triển với các ứng dụng hữu ích?
Liệu đồng coin có tìm được giá trị thực sự ngoài việc được "đào" miễn phí?
Sự chuyển giao từ testnet sang mainnet chính là bước ngoặt quan trọng, đánh dấu sự thay đổi quyền lực từ đội ngũ phát triển sang cộng đồng. Và công cụ để thực hiện điều này chính là đồng coin đại diện cho mạng lưới.
Khi Pi chính thức Open Mainnet, đồng coin này sẽ bước vào giai đoạn thử thách thực sự, không chỉ còn là một con số trong ứng dụng, mà sẽ phải chứng minh giá trị của nó trong thị trường thực tế. Người nắm giữ Pi sẽ không chỉ chờ đợi, mà sẽ có những quyết định quan trọng: liệu họ sẽ giữ Pi như một tài sản dài hạn, hay sẽ bán ra ngay khi có cơ hội?
Tất nhiên, đây không chỉ là bài toán riêng của Pi. Mọi blockchain Layer-1 khi tiến hành mainnet và phát hành token đều phải đối mặt với thách thức này: Làm thế nào để tạo ra một cơ chế tokenomics đủ hấp dẫn để duy trì giá trị lâu dài?
Câu trả lời phổ biến cho vấn đề này là phải thiết lập một cơ chế khuyến khích đủ mạnh mẽ, để token không chỉ có giá trị đầu cơ mà còn có tính ứng dụng thực tế. Đối với Pi, bài toán này càng phức tạp hơn vì:
Nguồn cung khổng lồ lên đến 100 tỷ Pi, khiến giá trị của mỗi đồng Pi khó có thể đạt mức cao chỉ nhờ vào khan hiếm.
Cộng đồng lớn, nhưng nếu không có đủ tiện ích, rất nhiều người có thể chọn cách bán tháo ngay khi có cơ hội, tạo áp lực giảm giá mạnh.
Như vậy, thay vì chỉ tập trung vào giá cả, Pi cần phải đặt trọng tâm vào tính hữu dụng của token trong hệ sinh thái của mình.
Khi một blockchain Layer-1 tiến hành mainnet và phát hành token, việc quan trọng nhất không chỉ là tạo thanh khoản, mà là xây dựng một hệ sinh thái nơi token có vai trò trung tâm. Nếu không có utility rõ ràng, token sẽ dễ rơi vào vòng xoáy đầu cơ, mất giá trị khi cơn sốt ban đầu qua đi.
Một ví dụ điển hình về cách làm là Ethereum (ETH). Mặc dù có nguồn cung vô hạn, đồng ETH không chỉ là tài sản giao dịch với giá hàng nghìn đô, mà còn đóng vai trò xương sống của mạng lưới Ethereum:
Là phương tiện thanh toán phí giao dịch, khiến bất kỳ ai muốn sử dụng Ethereum đều phải nắm giữ ETH.
Được sử dụng để trả thưởng cho các validator, đảm bảo mạng lưới luôn hoạt động ổn định.
Là điều kiện để tham gia staking, giúp bảo vệ hệ thống thông qua cơ chế Proof-of-Stake (PoS).
Nhờ vậy, ETH có động lực nắm giữ tự nhiên, không chỉ từ người dùng mà còn từ các nhà phát triển, quỹ đầu tư và validator.
Nếu Pi chỉ có một token đơn thuần, nhưng lại không có lợi ích sử dụng rõ ràng, nguy cơ bị bán tháo ngay khi lên sàn là rất lớn. Do đó, Pi có thể, nếu không muốn nói là sẽ chắc chắn làm theo mô hình Ethereum và các layer-1 phổ biến khác.
Một mô hình khác mà Pi có thể áp dụng là gắn chặt token với hệ sinh thái sản phẩm của chính mình, tương tự như cách các sàn giao dịch crypto sử dụng token sàn để tạo động lực giữ token.
Một ví dụ điển hình về cách tạo utility cho token là BGB của Bitget. Thay vì chỉ là một tài sản đầu cơ, BGB được tích hợp sâu vào hệ sinh thái của sàn, mang lại nhiều lợi ích thực tế cho người nắm giữ. Người dùng có thể truy cập sớm vào các dự án Launchpad, stake BGB để nhận token mới qua Launchpool, hoặc tham gia farming trên PoolX để tạo thu nhập thụ động. Ngoài ra, nắm giữ BGB còn giúp giảm phí giao dịch, và nhận phần thưởng tiết kiệm..
Chính nhờ những utility này, BGB không chỉ có giá trị từ đầu cơ mà còn từ việc sử dụng thực tế. Đây là một mô hình mà Pi có thể học hỏi, nếu muốn token của mình có giá trị bền vững.
Chung quy lại, nếu muốn tồn tại lâu dài, Pi không thể tiếp tục dựa vào sự tôn thờ của cộng đồng qua việc "đào miễn phí", mà đồng Pi cần được tích hợp sâu vào hệ sinh thái của chính mình để tạo ra giá trị thực sự.
Chẳng hạn, nếu Pi trở thành phương tiện thanh toán bắt buộc trên marketplace, người dùng sẽ có động lực nắm giữ thay vì bán ra ngay khi có cơ hội. Một cách khác là áp dụng cơ chế staking, cho phép người dùng khóa Pi để nhận được các ưu đãi hơn trong hệ sinh thái, từ đó khuyến khích họ giữ token lâu dài. Bên cạnh đó, nếu các ứng dụng trong hệ sinh thái Pi cung cấp ưu đãi đặc biệt cho người sử dụng Pi, giá trị của đồng coin này có thể được duy trì ổn định hơn, thay vì chỉ đơn thuần là một tài sản giao dịch mang tính đầu cơ.

5. Tổng kết

Sự kiện Open Mainnet của Pi Network chắc chắn là một cột mốc quan trọng, nhưng nó không nên bị xem đích đến, mà nên là bước khởi đầu thực sự của dự án.
Liệu Pi có thể đạt mức giá nghìn đô để giúp Việt Nam có thêm hàng nghìn tỷ phú hay không? Điều đó phụ thuộc vào nhiều yếu tố: Liệu hệ sinh thái có thực sự hoạt động, cộng đồng có tiếp tục gắn bó, các doanh nghiệp có chấp nhận Pi như một phương tiện thanh toán, và có đủ tính ứng dụng để tạo ra nhu cầu giữ token lâu dài hay không.
Nếu Pi vẫn chỉ đơn thuần là một đồng coin được "đào" miễn phí mà không có cơ chế tokenomics hợp lý, khả năng cao nó sẽ đối mặt với làn sóng bán tháo ngay khi lên sàn. Tuy nhiên, nếu Pi có thể học hỏi từ những blockchain thành công khác, xây dựng một hệ sinh thái mạnh mẽ và gắn utility của token với các sản phẩm trong mạng lưới, thì việc giữ giá ổn định và tạo ra một nền kinh tế phi tập trung thực sự là điều hoàn toàn có thể.
Thị trường crypto luôn đầy bất ngờ. Lịch sử đã từng chứng kiến những đồng coin bị đánh giá thấp bỗng vươn lên mạnh mẽ, nhưng cũng có không ít dự án từng được kỳ vọng lớn rồi dần rơi vào quên lãng. Pi đang đứng trước một ngã rẽ quan trọng. Liệu đây sẽ là một blockchain Layer-1 đột phá, hay chỉ là một hiện tượng nhất thời?
Câu trả lời sẽ không đến từ những lời hứa hẹn của đội ngũ phát triển, mà từ cách cộng đồng, thị trường, và cả hệ sinh thái của Pi vận hành sau Open Mainnet. Chúng ta không thể biết chắc tương lai sẽ ra sao, nhưng một điều chắc chắn: thời khắc quyết định của Pi đang đến gần

Trường Sơn

THỨC TỈNH MỤC ĐÍCH SỐNG

Một cuốn sách dày gần 500 trang nhưng đọc lôi cuốn từng chữ một. Không hiểu sao với những dòng sách tâm linh này mình luôn bị thu hút một cách mãnh liệt. Sau "trái tim mặt trời" thì đây có lẽ là cuốn sách tiếp theo được mình dành nhiều thời gian để chiêm nghiệm và thực hành nhất.
Đây cũng chính là quà tặng mà mình sẽ gửi đến các học viên trong HỌC VIỆN ĐỌC SÁCH THỰC CHIẾN sau khi các bạn ấy hoàn thành xong "thử thách đọc sách 30 ngày". Cùng mình khám phá những bài học giá trị từ cuốn sách này nhé.

Đừng tự đồng hoá bản thân mình với vật chất - những thứ ta sở hữu.

Bởi nó chỉ là bản ngã của ta chứ không phải con người thật sự của ta. Ta có thấy mình thêm giá trị, thêm cao quý khi ta sở hữu iphone 14 pro, hay ta đi chiếc xe Mec mới tinh không? Nếu có thì khi những thứ ấy mất đi ta sẽ là ai? Ta có còn tự tin, hạnh phúc với chính mình nữa không? Hay ta sẽ trở nên thất vọng, chua xót khi bản thân đã đánh mất đi cuộc sống sang giàu mà ta vốn có?

Chấp nhận mọi thứ đang diễn ra trong an lạc.

Bất cứ thứ gì đến với chúng ta đều không phải là ngẫu nhiên, nó đều có một ý nghĩa nào đó. Những sự việc ấy đến để giúp ta thấu hiểu, lớn lên và trưởng thành hơn. Thay vì khó chịu, tức giận hoặc chỉ trích, hãy chấp nhận nó bằng sự đón nhận, yêu thương và trân quý.
Mình biết nói thì rất dễ nhưng với những hoàn cảnh bất hạnh như tai nạn, cháy nhà, mất của hoặc trắng tay thì rất khó để ta có thể chấp nhận chúng. Nhưng nếu không chấp nhận hiện tại thì ta sẽ chẳng bao giờ có thể vượt qua và sống trọn vẹn với những gì mà ta đang có cả. Rất nhiều người đã tìm ra mục đích sống sau những sự kiện mà ta thường cho là không may mắn kia.

Nhận biết những điều ta đang suy nghĩ ở trong đầu.

Ta không phải là những ý nghĩ, ý nghĩ ấy chỉ là bản ngã của ta thôi. Thay vì đánh đồng bản thân với những suy nghĩ, ta hãy hiện diện để nhận biết. "Tôi nhận ra lúc này có những suy nghĩ đang diễn ra trong đầu mình, chúng khá tiêu cực, tôi ở đây là lắng nghe và quan sát chúng, xem chúng đến và đi ra sao". Đó chính là cách để ta nhìn thấu bản ngã của mình và thôi không nuôi dưỡng chúng nữa.
Khi ta phản ứng rất gay gắt với cách cư xử khiếm khuyết đầy tính bản ngã của một ai đó thì hãy dành thời gian để đi sâu vào bên trong chính mình. Bởi chính ta cũng có một lối cư xử như thế, chúng đã được phản chiếu lên người mà ta gặp gỡ hôm nay. Nó không xuất phát từ họ đâu mà là từ chính bên trong của chúng ta. Khi nhận diện được điều này, ta sẽ thôi không đóng vai nạn nhân nữa. Đó là lúc ta bắt đầu làm chủ mọi tình huống mà cuộc sống mang tới cho ta.

Nhu cầu muốn hơn người khác của bản ngã.

Khi ta cố gắng để so sánh bản thân với người khác chỉ để chứng minh rằng ta hơn họ thì đó là lúc bản ngã của ta trỗi dậy. Ngưng so sánh mình với bất cứ ai, bởi việc so sánh đó chỉ luôn nhắm đến việc tìm xem ta hơn họ hay họ hơn ta. Đó là cách nhanh nhất để ta huỷ hoại chính mình và bất cứ mối quan hệ nào.
Mọi mối quan hệ chất lượng và bền vững cần được xây dựng trên sự cởi mở, chân thành thuộc về mỗi người chứ không phải những gì mà chúng ta khoác lên nhau như địa vị, chức vụ hay số của cải mà ta sở hữu.

Làm cha mẹ một cách tỉnh thức.

Mình rất thích trang tác giả chia sẻ về việc làm cha mẹ tỉnh thức, nhiều cha mẹ vẫn tiếp tục với chức năng làm cha mẹ ngay cả khi con cái đã trưởng thành. Họ không thể nào chấp nhận được việc buông tay để con lớn, họ vẫn luôn bị giam hãm bởi suy nghĩ "con vẫn chỉ là một đứa con bé bỏng mà thôi".
Thứ duy nhất con cái cần đó chính là SỰ HIỆN DIỆN của cha mẹ ở thực tại. Mẹ có mặt ở đây, ngay lúc này, bên cạnh con để chơi cùng con, học cùng con và làm mọi việc với con. Sự an lạc ấy chỉ có được khi tâm có chúng ta thực sự được mở ra để cùng con sống trọn vẹn với mỗi giây phút ta bên con.

Làm việc trong sự tỉnh thức.

Những người thành công nhất trong bất cứ lĩnh vực nào luôn là người dành trọn vẹn sự CHÚ TÂM của mình cho những thứ họ đang làm. Họ làm mà không cần sự công nhận từ người khác, họ làm vì chính mình. Bởi không mong cầu sự công nhận từ người khác nên họ không thất vọng, chán chường khi ai đó chê bai, chỉ trích.
Họ đón nhận những điều đó một cách ung dung, để tiếp tục tập trung vào công việc hiện tại của bản thân. Chính điều đó làm họ trở nên khác biệt với những người khác. Lưu ý là họ không cố gắng để trở nên khác biệt, họ chỉ CHÚ TÂM 100 % năng lượng, tâm trí của mình vào những việc mà họ biết họ cần phải làm thôi.

Đừng tự đồng hoá mình với những khối khổ đau ở bên trong.

Chúng ta thường có những vết thương lòng từ quá khứ, chúng có thể được tạo ra từ bố mẹ, từ bạn bè hoặc thậm chí là từ những người mà ta yêu thương nhất. Thế nhưng nếu không NHẬN DIỆN được những khối khổ đau này, ta rất dễ đồng hoá mình với chúng. Và tiếp tục để chúng khống chế và chi phối cuộc đời của ta.
Cách duy nhất để loại bỏ những khối khổ đau là hãy đối diện với nó, chấp nhận nó đã từng xảy ra ở quá khứ. Học những bài học mà chúng đã mang tới và để chúng rời đi vì chúng ta hoàn thành sứ mệnh của mình.

Sự sung túc cũng được bắt nguồn từ sự đủ đầy bên trong chúng ta.

Khi ta luôn cảm thấy thiếu thốn, kém cỏi, không có được những thứ mà ta mong muốn là bởi vì bên trong của chúng ta đang chất chứa cảm giác THIẾU THỐN. Để thay đổi điều này hãy thay đổi suy nghĩ, cảm giác của chúng ta về chính mình và những gì mà bản thân đang có.
Nếu ta muốn có được nhiều của cải hơn, hãy xuất phát từ việc cảm thấy đủ đầy với những gì mình đang có. Nếu ta muốn có được sự ghi nhận, sự yêu thương và trân quý từ người khác, hãy đảm bảo rằng ta luôn có những thứ ấy để trao tặng cho mọi người. Cứ cho đi bạn sẽ nhận về, cho bao nhiêu bạn sẽ nhận được về tương ứng bấy nhiêu!

Tránh xa những video nhanh chớp nhoáng, thay vào đó hãy tập trung vào HƠI THỞ.

Những video giải trí khiến ta tập trung vào những gì trên màn hình, điều đó sẽ khiến ta quên đi bản ngã của chínhh mình, chúng khiến ta được thảnh thơi, thư giãn ngay lúc đó nhưng chúng ta phải trả một cái giá rất cao: đánh mất nhận thức. Điều này cũng diễn ra tương tự với những người nghiện ăn uống, mua sắm, nghiện rượu, hay thuốc lá.
Nếu những video nhanh chớp nhoáng khiến ta đánh mất nhận thức thì việc chú tâm vào hơi thở sẽ giúp chúng ta HIỆN DIỆN được với chính mình. Sự hiện diện ở từng khoảnh khắc sẽ giúp chúng ta nâng cao sự tập trung, nhận thức của mình lên một tầm cao mới. Kết quả là bạn không chỉ thay đổi nhận thức của bản thân và còn thay đổi hoàn toàn cuộc sống sau này nữa.
Một cuốn sách rất hay, mình có lẽ sẽ còn đọc đi đọc lại nhiều lần nữa. Những bài học từ cuốn sách còn rất nhiều, chúng mình sẽ cùng bàn luận, chia sẻ với nhau ở những bài tới nhé.
 Nếu bạn quan tâm đến chủ đề này thì mình gợi ý cho bạn bốn cuốn nữa cùng chủ đề này bao gồm:
 Bước vào cửa hiệu nhiệm màu
 Trái tim mặt trời
 Đi tìm lẽ sống
 Bạn đang nghịch gì với đời mình.

8 APIs to Make your Next Project 10x better

We, Developers, always try to find ways to build smarter, faster, and with less friction.
APIs let us use powerful features without writing everything from scratch. Whether you’re working on a chat app, an e-commerce platform, or even a weather-tracking tool, these APIs can help you take your project to the next level.
In this article, I’ll share 8 practical APIs that can help you save time, cut down on repetitive tasks, and make your app smarter & more efficient.
So, Without delaying Further
Let’s Start!

IPstack API - Personalize your app with geolocation data

Suppose you’re building an application for a global audience.
In that case, you need to understand the nuances of your users, their location, timezone, currency, and even the risks associated with their IP address.
These details can help you make your application more accessible and user-friendly.
But tracking user locations in real-time?
That’s not an easy task. But, IPstack API makes it easy to get detailed geolocation data from any IP address.
This API doesn’t just give you the basics like country or city, it also provides currency, timezone, and even security insights, such as whether the IP is from a proxy or risky source. It’s perfect for tailoring user experiences, improving security, or even just understanding your audience better.
If you want to use IPStack on Postman, You can follow this shout Guide:
You can integrate IPstack with a single API key. Just append your access key to the base URL, and you’re good to go:

curl 'https://api.ipstack.com/134.201.250.155?access_key=YOUR_ACCESS_KEY'

The API responds with rich geolocation data in JSON format by default. Here's an example response:

{ "ip": "134.201.250.155", "continent_name": "North America", "country_name": "United States", "region_name": "California", "city": "Los Angeles", "latitude": 34.0655, "longitude": -118.2405, "time_zone": { "id": "America/Los_Angeles", "current_time": "2024-06-14T01:45:35-07:00", "gmt_offset": -25200 }, "currency": { "code": "USD", "name": "US Dollar", "symbol": "$" }, "security": { "is_proxy": false, "threat_level": "low" } }

Thinking of why you should use it? Check out these:
Personalization: Serve localized content, currencies, or timezone-specific features.
Security: Detect risky IPs or proxy usage to prevent fraud.
Speed: Get all this data in milliseconds, so your app stays fast.
Flexibility: Choose JSON or XML responses based on your needs.
If you’re building apps that depend on user location, enhancing security, or simply aiming for a smarter user experience, IPstack is an invaluable addition to your toolkit.
Simple to integrate, and the data it delivers is as powerful as it is detailed.
Try it out 🔥
Number Verification API- Ensure valid phone numbers effortlessly

If your app relies on phone numbers, whether for user signups, OTP authentication, or customer communication, you’ve probably dealt with fake numbers, typos, or undelivered messages.
It’s frustrating and costly.
Validating phone numbers across different countries and formats can feel like a nightmare. That’s where the Number Verification API steps in.
It’s a simple yet powerful tool that validates both national and international phone numbers across 232 countries. In real-time, it checks the number’s validity, carrier, geographical location, and even the line type (mobile or landline).
To get started, all you need is the phone number you want to validate. Here's how you can make a request:

curl --request GET 'https://api.apilayer.com/number_verification/validate?number=14158586273' \ --header 'apikey: YOUR API KEY'

Here’s a sample response:

{ "valid": true, "number": "14158586273", "local_format": "4158586273", "international_format": "+14158586273", "country_prefix": "+1", "country_code": "US", "country_name": "United States of America", "location": "Novato", "carrier": "AT&T Mobility LLC", "line_type": "mobile" }

Some Cool Features, that caught my eye:
Instantly confirm whether a phone number is valid, reducing errors and improving user experience during signups or lead capture.
Catch invalid or fake numbers before they can be misused on your platform, saving you money and ensuring better-quality data.
Identify the line type (mobile vs. landline) to ensure SMS or calls are sent to the correct device, reducing undelivered messages.
Use carrier and location data to tailor your communication—like recommending the best plan for a user’s region or offering regional promotions.
Validate numbers from 232 countries, whether they’re local or international, without worrying about complex dialing rules or formats.
If you’re building an app with any kind of phone number integration, the Number Verification API is a must-have.
Try it out 🔥
Bad Words API-Keep your content Safe

As the usage of LLMs and Agents is increasing day by day it has become a big problem to keep the response Safe for all users.
AI is bound to make mistakes (Yes, Just like Humans)
But it’s important for us to keep the response safe for our user, In this scenario, Bad Words APi can really help you.
This API uses advanced English phonetics to detect and censor profanity, even when users try to get creative with acronyms or special characters (think “f*ck” or “sh!t”).
It can identify swear words in your text, report their location, and replace them with your chosen censor character.
Here’s a simple example of the API in action:

curl --request POST \ --url 'https://api.apilayer.com/bad_words?censor_character=*' \ --header 'apikey: YOUR_API_KEY' \ --data-raw '{ "body": "This is a shitty sentence" }'

The response will show the detected bad word, where it appears, and the censored version of the content:

{ "bad_words_total": 1, "bad_words_list": [ { "word": "shitty", "start": 10, "end": 16 } ], "censored_content": "This is a ****** sentence" }

Some Cool Features of this API are:
Smart Detection: Identifies swear words, including acronyms and words with special characters.
Customizable Censoring: Replace bad words with a character of your choice (e.g., "*", "#").
Bypass-Resistant: Flags creative attempts like “sh!t” or “fck” without false positives like “shot.”
If you’re moderating user content, building chatbots, or integrating AI tools, this API will help ensure your platform remains safe and respectful for all users.
Try it out 🔥
MarketStack - Power Your App with Real-Time Market Data

If you're building financial apps, stock trackers, or analytics dashboards, having access to accurate and up-to-date market data is non-negotiable.
This is where the MarketStack API shines. It’s a RESTful API that provides real-time, intraday, and historical stock market data from 70+ global exchanges, covering over 170,000 stock tickers across 50+ countries.
From retrieving end-of-day prices for your favorite stock symbol to fetching data on market indices, currencies, and timezones, MarketStack makes it easy to access and integrate financial data into your applications.
MarketStack is built on a simple and secure request-response structure. Just add your API access key to the base URL, add any parameters you need (like stock symbols or dates), and you’re good to go!

curl 'https://api.marketstack.com/v1/eod?access_key=YOUR_ACCESS_KEY&symbols=AAPL'

The API provides detailed stock data in JSON format:

{ "pagination": { "limit": 100, "offset": 0, "count": 100, "total": 9944 }, "data": [ { "open": 129.8, "high": 133.04, "low": 129.47, "close": 132.995, "volume": 106686703.0, "symbol": "AAPL", "exchange": "XNAS", "date": "2021-04-09T00:00:00+0000" }, [...] ] }

Some cool use cases of this API will be:
Investment Apps: Display real-time stock prices and historical performance for investors.
Market Research: Analyze trends and historical data to support financial decision-making.
Portfolio Management Tools: Keep users updated on the daily performance of their investments.
News and Media Platforms: Integrate real-time stock information alongside financial news.
And More…
Overall, this is a very useful API if you’re building an app for retail investors, creating analytics dashboards for professionals, or simply exploring market trends.
Try it out 🔥
User Agent API- Optimize experiences for every device

When you’re building for the web, you can’t generalize everything.
Your users are accessing your app from phones, tablets, desktops, and even bots. Different devices mean different screen sizes, capabilities, and browsing behaviors, so if you’re not optimizing for these variations, you’re probably losing users.
That’s where the User Agent API comes in. This API allows you to reliably detect what type of device your users are on, mobile, tablet, desktop, or bot, and provides key details about their browser, operating system, and even whether they have touch capabilities.
It’s a simple but essential tool for delivering a seamless experience, no matter what device your users prefer.
To use the User Agent API, simply parse the User Agent string from your users’ HTTP headers. Here’s an example request for detecting devices:

curl --request GET \ --url 'https://api.apilayer.com/user_agent/detect?ua=Mozilla/5.0%20(Windows%20NT%2010.0;%20Win64;%20x64)' \ --header 'apikey: YOUR_API_KEY'

The API will break down the user agent string into actionable details like this:

{ "type": { "mobile": false, "tablet": false, "touch_capable": false, "pc": true, "bot": false }, "browser": { "name": "Chrome", "version_major": 85, "version": "85.0.4183" }, "os": { "name": "Windows", "version_major": 10, "version": "10" }, "device": { "name": "Other", "brand": null, "model": null } }

You can also generate random user-agent strings, useful for web scraping or testing.
Why Use It?
Device-Based Personalization: Serve tailored experiences to your users based on their device type.
Dynamic Content Delivery: Detect browser types and versions to ensure compatibility or suggest browser upgrades for a better experience.
Improve Marketing Strategies: Use device data to segment your audience.
Future-Proof Your Product: Plan and configure your services based on the majority of devices accessing your app.
Whether you’re creating a responsive design, optimizing performance, or targeting specific user segments, the User Agent API gives you the insights you need to build better, smarter, and more user-friendly applications.
It’s simple to use and delivers valuable data that can make all the difference.
Try it out 🔥
Violence Detection API - Keep Your Platform Safe and Responsible

If you’re working on a platform where users upload images / Generate Images with AI, moderating that content is a big challenge.
Ensuring that violent or inappropriate content doesn’t slip through is critical, but manually reviewing images isn’t scalable.
I recently built an AI Powered Logo Generator,And while building that I ran into an unexpected issue: AI sometimes generates results that are… less than ideal.
Removing inappropriate or violent imagery turned out to be trickier than I expected.
After Finding solutions here and there, I came across this “Violence Detection API” and that really helped me.
This API’s ability to distinguish between harmless imagery (like someone holding a kitchen knife while laughing) and genuinely concerning content (like threatening gestures with weapons) makes it an invaluable tool for developers working on user-generated content platforms.
Here’s how you can use the API to classify images and ensure your platform stays safe:

curl --request POST \ --url 'https://api.apilayer.com/violence_detection' \ --header 'apikey: YOUR_API_KEY' \ --data-binary '@image.jpg'
{ "description": "Possible violence", "value": 3 }

Note:

• Value 1: Very unlikely contains violence (safe).
• Value 2: Unlikely contains violence (still safe).
• Value 3: Possible violence (requires review).
• Value 4 or 5: Likely or highly likely contains violence (should be flagged).

Let’s see how it works with some examples,
A kitchen knife is sharp and can be dangerous, but unless you’re the onion on the table, it’s completely harmless in this context. The API is smart enough to recognize this and classify it as safe.

The response from the API is as expected.

{ "description": "Very unlikely contains violence", "value": 1 }

Now, there is a lady holding a cleaver for a show or a similar occasion. She is laughing so we get the idea that she is joking. It shouldn't be taken that seriously.

The response from the API is as expected. Still no violence, but value = 2 means, there may be some chance of a crime.

{ "description": "Unlikely contains violence", "value": 2 }

Lastly, things are getting serious. The model wearing a pirate suit, is pointing the knife to the shutter with a shadowy face. So, this can be a sign of violence.

The response from the API notes that this may be a possible violent picture.

{ "description": "Possible violence", "value": 3 }

If you’re building a messaging app, an image-sharing platform, or even an AI-powered content generator, the Violence Detection API helps you keep your platform safe and compliant.
Try it out 🔥
Sentiment Analysis API - Understand user emotions in real-time.

If you’re building a B2C Application, reviews, social media, and customer feedback, understanding user sentiment becomes really important.
Are users happy, frustrated, or somewhere in between? This is where Sentiment Analysis API becomes your secret weapon.
Sentiment analysis, a concept in Natural Language Processing, helps classify text into categories like positive, negative, or neutral. And while even humans can struggle with sarcasm or ambiguous statements, this API comes pre-trained with thousands of real-life examples to analyze sentiment on par with humans.

The best part?
You don’t need to train any models, just call the API and let it do the heavy lifting.
From analyzing customer reviews to gauging public sentiment on social media, this tool helps you turn raw text into actionable insights.
To use the Sentiment Analysis API, simply send the text you want to analyze in the request body. It even works with HTML, so no need to clean up your input first.

curl --request POST \ --url 'https://api.apilayer.com/sentiment/analysis' \ --header 'apikey: YOUR_API_KEY' \ --data-raw '{ "body": "This restaurant has a lovely atmosphere and the staff is great!" }'

The API analyzes the text and returns a response like this:

{ "content_type": "text", "language": "en", "sentiment": "positive" }

Here are some example use cases, where you can use this API:
E-commerce: Understand customer feedback on product pages or reviews.
Social Media Monitoring: Gauge public sentiment around a campaign or brand.
Customer Support: Automatically route angry feedback to a human rep.
Market Research: Analyze large-scale survey data to measure brand perception.
And More…
If you’re working with user-generated content or text-heavy data, the Sentiment Analysis API is an effortless way to gain meaningful insights.
From customer feedback to public sentiment, this API transforms words into clear, actionable insights that you can act on right away.
Try it out 🔥
MediaStack API - Real-Time News, Delivered to Your App

If you’re building an application that needs real-time or historical news data, whether it's for tracking global events or powering a news aggregator, Mediastack can be your go-to solution.
This RESTful API gives you access to global news in a simple, scalable, and developer-friendly format.
With just a single HTTP GET endpoint, you can filter news by date, timeframe, country, language, source, or even specific keywords. It’s fast, flexible, and perfect for projects that need a constant stream of up-to-date information.
Using the MediaStack API is straightforward. Just append your unique access key to the base URL, apply the filters you need, and start fetching news.

curl 'https://api.mediastack.com/v1/news?access_key=YOUR_ACCESS_KEY&keywords=technology&countries=us&languages=en'

In the response we’ll get neatly structured JSON data, like this:

{ "pagination": { "limit": 10, "offset": 0, "count": 10, "total": 150 }, "data": [ { "author": "John Doe", "title": "Tech Breakthrough in AI", "description": "A groundbreaking development in artificial intelligence...", "url": "https://example.com/tech-news", "source": "TechTimes", "category": "technology", "language": "en", "country": "us", "published_at": "2025-01-23T14:30:00+00:00" }, [...] ] }

Here’s how Mediastack can be used in different scenarios:
News Aggregators: Combine multiple news sources in real-time to provide up-to-the-minute news updates from across the globe.
Social Media Monitoring: Keep track of trending news topics and public reactions to events or campaigns.
Data Analysis: Conduct research or analysis on news patterns across different regions, languages, and timeframes.
Market Insights: Monitor global or local news relevant to specific industries or companies.
And More…
Overall, The MediaStack API helps you to get fast, reliable, and customizable news data. It’s simple to integrate and opens up countless possibilities for building smarter, more engaging apps.
Try it out 🔥
That’s a wrap! These are the 8 Useful APIs you should definitely use in your next project.
If you found this article useful, share it with your peers and community to spread the word about these incredible tools.
Also, Follow me For More Content like this:

Arindam Majumder
Developer Advocate | Technical Writer | 400k+ Reads | Mail for Collabs
For Paid collaboration mail me at: arindammajumder2020@gmail.com.
Thank you for Reading!

[Review Sách] Bay Trên Tổ Chim Cúc Cu

Với cuốn Bay Trên Tổ Chim Cúc Cu (One Flew Over The Cuckoo’s Nest), tôi lần đầu biết đến tác giả Kenn Kesey và ấn tượng với thông điệp ông mang lại: luôn có tự do dành cho người đủ can đảm đến với tự do.

Gặp gỡ lửng lơ

Tôi tình cờ bắt gặp cuốn sách vào một chiều mưa tại nhà sách Mão, số năm phố Đinh Lễ. Theo lời người anh đi cùng, đó là cuốn được hai ông bà mua bản quyền và ra mắt độc giả từ năm hai ngàn lẻ một. Cuốn sách cũ kĩ, bụi bặm và nằm khiêm nhường ở ngăn cuối của kệ sách.
Tôi chưa biết giá trị của sách, nhưng người đi cùng tôi thì biết. Vậy nên tôi quyết định mua cuốn sách này.
Bay Trên Tổ Chim Cúc Cu dẫn dắt tôi vào một thế giới khác. Ở đó giống với một mê cung tối tăm, các giác quan khi thì bị kéo căng công suất, lúc thì lại trở nên vô hiệu.
Câu chuyện mở đầu tại một trại tâm thần với những bệnh nhân tự nguyện.
Sách khác với tính “điên” theo kiểu đầy trí tuệ như Thiên Tài Bên Trái, Kẻ Điên Bên Phải của Cao Minh; hay “cuồng” theo lối phóng khoáng đậm chất hiện sinh trong Alexis Zorba Con Người Hoan Lạc của Nikos Kazantzakis.
Bay Trên Tổ Chim Cúc Cu kể về cuộc sống trong cái hộp tăm tối do Liên hợp xây lên, có những gã trai sống lửng lơ với hiện thực. Bởi họ không thể cất cánh bay cao do bị quá khứ níu xuống đất, song cũng chưa thể rơi xuống đất vì thế giới “tươi đẹp” đó muốn “đảm bảo tương lai” của họ.
Những bệnh nhân “tâm thần tự nguyện” này gồm có Harding với đôi tay trắng bệch, co giật như con nhện luôn sẵn sàng nhảy múa, có Billy Bibbete bé bỏng nói lắp liên hồi vì sợ nỗi sợ và nổi bật là dáng vẻ cao lớn, âm thầm của thủ lĩnh Bromden- người da đỏ giả câm, giả điếc để được sống bình thường giữa những kẻ bất bình thường.
Họ được chia thành những bệnh nhân cấp tính và bệnh nhân mãn tính. Tức là những con người chưa mất đi nhận thức hoàn toàn sống cùng với những người mất hoàn toàn nhận thức. Hằng ngày, cuộc đời của họ được vận hành bởi y tá trưởng Gnuccen với chiếc áo trắng toát thẳng thớm còn nguyên nếp hồ và đám hộ lý lực lưỡng để thi hành mệnh lệnh của bà.

Trong thế giới của riêng mình, Gnuccen đã xây dựng thành công một đế chế sau lớp kính trong suốt của phòng điều khiển. Liên hợp trao cho bà ta sức mạnh để kiểm soát mọi thứ. May mắn thay, bà yêu công việc của mình. Bà yêu nó đến mức sẵn sàng khuất phục những kẻ đáng thương không còn lý trí này đến mức họ cần phải ở lại trại tâm thần mãi mãi. Vì họ điên, họ phải tiếp tục điên và nếu tin bản thân sẽ có ngày hồi phục thì lại càng điên.
Sức ép tâm lý trong các buổi điều trị của Gnuccen vô cùng khủng khiếp, bà ta không chỉ muốn con người vứt bỏ lý trí, mà còn phải vứt bỏ cả linh hồn. Đối với những linh hồn ương bướng từ chối ra khỏi chiếc vỏ xác thân, Gnuccen sẽ sử dụng hình thức “điều trị” bằng cách gắn các điện cực vào thái dương của họ. Nếu vẫn còn quằn quại trong vỏ, thì “thủ thuật nhân đạo” cuối cùng sẽ tới: giải phẫu não. Đó là thời điểm cái xác thân đó mãi mãi nằm bắt động với đôi mắt mở trừng trừng để khẳng định rằng chủ nhân của nó thực sự bị tâm thần- theo ý muốn của Gnuccen.
Bay xa mãi mãi
Bỗng một ngày McMurphy xuất hiện.
Khác với hình dung về một thiên sứ lương thiện với đôi cánh trắng hay tối thiểu cũng là một tri thức ôn hòa hay nhà truyền đạo đầy lương thiện- McMurphy chỉ đơn giản là hắn. Hắn sống để mắc đầy lỗi lầm bằng cánh tay to bè chi chít các hình xăm dữ tợn. Để tránh bị vào tù, hắn chọn cách biến mình thành một kẻ có vấn đề về tâm lý. Thế là, trại tâm thần mở cửa chào đón hắn.
Như một ông hoàng quay về đầy tự hào từ chiến trường- thay vì tóa án, McMurphy bắt đầu đầy hứng khởi với cờ bạc, sự tự do, chế độ ăn uống và những kẻ ngớ ngẩn ở xung quanh. Hắn thỏa thích với sự tự do của mình.
Dần dần, hắn nhận ra những kẻ bị coi là điên ở đây cũng có thể có tự do, nếu họ muốn. Nhưng McMurphy không thể tin được rằng họ muốn nhưng không thể, vì họ sợ.
Sự thực là con người có tự do, nếu họ muốn.
Không ai trong số các bệnh nhân nghĩ đến tự do. Họ nghĩ đến các khiếm khuyết của bản thân, nghĩ đến cách chấp nhận, nghĩ đến sự kiểm soát của Gnuccen. Họ tự nhận bản thân là thỏ đế với McMurphy, họ cam chịu với cam kết bị khuất phục và họ thừa nhận rằng nỗi sợ hãi trong lòng họ lớn hơn tự do mà họ khao khát.

Tất cả đều phải tuân theo lịch trình do người khác sắp đặt và tin vào ô số “có vấn đề” mà người khác đã tung xúc xắc lựa chọn giúp.
McMurphy nổi cơn thịnh nộ. Hắn quyết tâm làm gì đó cho lũ người đáng thương này. Gã tội phạm vùng dậy dẫn dắt đám bệnh nhân không có bệnh sống cuộc đời họ đáng sống. McMurphy trực tiếp đương đầu với Gnuccen, cùng bộ máy lớn lao mà bà ta kiên trì vận hành.
Hiệp 1:
“Điên” - “Không điên”.
Hiệp 2:
“Tù đày” - “Tự do”.
Hiệp 3:
“Chết” - “Sống”.
Hiệp cuối:
“Phải chết” - “Chết trong Tự do và Sống trong Tự do”
Đó là toàn bộ diễn biến các hiệp đấu giữa McMurphy và Gnuccen. Giữa khát vọng ngút ngàn của con ngựa bất kham đầy sức sống với bộ yên cương lạnh lẽo ghìm chặt nó lại bằng đớn đau.
McMurphy chống chọi bằng cách dạy cho các bệnh nhân khác về ý chí vươn lên, sự kiên quyết bảo vệ những nhu cầu chính đáng thông qua chuyến đi câu phóng đãng ngoài đại dương bao la và buổi tiệc đêm với các cô gái dễ thương được đưa từ ngoài vào- ngay trong trại tâm thần. Nhìn tất cả bọn họ say sưa trong cuộc vui, không ai nghĩ họ đang điên. Họ chỉ đang sống cuộc đời hết sức trần tục song cũng vô cùng thiêng liêng của mình. Bản năng của con người thì không có tốt hay xấu, nó đơn giản là đẹp.
Tất cả trải nghiệm ấy đã đánh thức linh hồn của thủ lĩnh Bromden, người da đỏ cao lớn cố náu mình đến mức không thể tìm lại mình nữa. Sự nhiệt tình của McMurphy đã khiến Bromden tỉnh giấc, để thay vì mơ đến những máy móc tàn phá con người thì anh ta bắt đầu mơ về quê hương, về ngọn thác bạc và những người đồng bào đáng thương bị cướp mất đất đai.
Nỗi sợ hãi đã bị đập tan. Bromden sát cánh cùng McMurphy chiến đấu cùng nhau cho đến tận những giây phút cuối cùng.
Một chết với Tự do và Một tiếp tục sống với Tự do.
McMurphy tắt hơi thở, nằm lặng yên trên chiếc giường bên cửa sổ và Bromden vượt qua cửa sổ ấy, tiến đến với ánh trăng rồi biến mất vào đêm tối.
Nếu như anh, lúc nào đó đuổi theo một con gấu, con báo, hay con linh miêu bị thương, thì anh sẽ nghe thấy tiếng kêu cuối cùng đó của con thú và khi lũ chó xông vào cắn xé thì nó không còn chờ đợi gì nữa ngoài cái chết.

Lời kết

Đã rất lâu rồi, tôi mới gặp một tác phẩm kì quặc như Bay Trên Tổ Chim Cúc Cu. Sách dường như được viết bởi tất cả sự bi thương và hài hước của đời người đang phân vân giữa luôn luôn có vấn đề và chẳng có vấn đề nào là to tát cả.

Sách có những diễu nhại thật như chiếc bóng bên đống lửa, cũng có hiện hữu xảo trá như chính tro tàn còn lại từ đống lửa ấy. Và có câu văn thật dễ hiểu, như người thường viết cho người thường; song cũng có câu văn thật khó hiểu, như của người tâm thần viết riêng cho người tâm thần.
Mà biết đâu, họ chính là cả hai vẫn đang cùng sống trong một cá thể?
Tôi biết bản thân đã đúng sau khi đọc xong cuốn sách này. Tôi sẽ không tước đi tự do của ai thông qua việc cố gắng thay đổi họ- chỉ để họ trở nên tốt hơn với tôi, mà không phải là tốt hơn với chính bản thân họ.
Bạn cũng có thể thử đọc Bay Trên Tổ Chim Cúc Cu để hiểu rõ hơn tại sao khi được chuyển thể thành phim thì nó dành đến năm giải Oscar- kèm theo nhận xét “Kiệt tác trong lịch sử điện ảnh về thế giới của những người điên”.

Nguyenphuhoang Nam

[Đọc] "Điều kỳ diệu của tiệm tạp hoá Namiya" - Cuốn sách có điều kỳ diệu

Đừng dừng lại cho đến khi đọc hết trang cuối cùng, vì có thể bạn sẽ bỏ lỡ điều kỳ diệu nào đó dành cho mình.
• Tác giả: Higashino Keigo
• Thể loại: Tiểu thuyết
• Số trang: 358
• Phát hành bởi Nhà xuất bản Hội Nhà Văn và Công ty VH&TT Nhã Nam (2017)

(Source ảnh: sachnhanam.com)

Văn học phản ánh hiện thực

Đây là cuốn sách đã làm tôi nổi gai ốc nhiều lần, đặc biệt là ở 1/4 cuối cùng, khi mà tôi đã ngỡ sẽ chẳng còn bí mật nào nữa. Nếu bạn yêu thích những câu chuyện có tình tiết thì nhất định không thể bỏ qua tác phẩm này. Theo như giới thiệu về tác giả, ông là một nhà văn trinh thám hàng đầu của Nhật. Và mặc dù đây không phải tiểu thuyết trinh thám, tôi vẫn kinh ngạc trước sự tài tình của ông trong việc xâu chuỗi mọi tình tiết một cách nhẹ nhàng, khéo léo, và quan trọng là, hợp lý.
Cuốn sách sẽ đưa bạn đi qua nhiều cột mốc quan trọng trong lịch sử Nhật Bản hiện đại, nhưng là bằng những câu chuyện sống động chứ không phải những con số ngày tháng năm, và bạn có thể xâu chuỗi chúng lại theo thứ tự thời gian nếu thích, như tôi sắp làm, hoặc không. Vì nó sẽ chẳng ảnh hưởng đến những điều kỳ diệu mà tiệm Namiya đã trao gửi.
Nếu tính từ sự kiện đầu tiên đến sự kiện cuối cùng diễn ra trong sách, có lẽ tương đương với khoảng thời gian của 4 đến 5 thế hệ, trong đó tập trung nhất là từ nửa cuối thế kỷ XX đến hơn mười năm đầu của thế kỷ XXI, thời kỳ Nhật Bản có nhiều biến động kinh tế - chính trị - xã hội. Những con người ở những thời gian và không gian khác nhau, tưởng chừng không chút liên quan, lại trở thành những mảnh ghép vừa khít cho một bức tranh nối liền quá khứ, hiện tại và tương lai.
Khủng hoảng dầu mỏ 1973, cơn sốt bất động sản và chứng khoán tại Nhật 1986 - 1989, cách mạng công nghiệp lần ba với sự ra đời và phát triển vũ bão của máy tính cá nhân, điện thoại di động và internet (Đây có lẽ là cột mốc gần với chúng ta nhất). Kèm theo đó là những sự kiện đáng nhớ khác như Olympic Moscow 1980, cùng năm đó John Lennon bị ám sát, hoặc ngược dòng thời gian một chút cho những ai là fan của The Beatles tại Nhật, đó là năm 1966 khi nhóm đến Nhật lưu diễn trong đỉnh điểm của cơn sốt The Beatles toàn thế giới, chỉ vài năm trước khi The Beatles chính thức tan rã.
Điều kỳ diệu là do được ban tặng hay tự mình làm nên?
Tất cả những sự kiện gây chấn động nói trên đều làm nền cho những con người sinh ra trong giai đoạn này và ghi lại dấu ấn trong cuộc đời của không chỉ họ mà còn nhiều người khác. Và điểm chung của tất cả, đó là có cùng mối dây kết nối với tiệm tạp hoá Namiya.

Thật khó để nói ai là nhân vật chính của tiểu thuyết này.

Đó có thể là chủ tiệm Namiya Yuji, người đã khởi nguồn và kết nối tất cả. Ông không chỉ khởi nguồn tiệm tạp hoá Namiya mà cũng là người khởi nguồn cho một tình yêu bất diệt. Tại sao lại nói nó bất diệt? Vì đến khi nào vẫn còn những đứa trẻ cơ nhỡ cần nơi nương tựa, đến khi nào Trại trẻ Marumitsu vẫn còn tồn tại, thì tình yêu đó vẫn còn xanh tươi. Không phải chỉ khi hai người yêu nhau, đến với nhau và sinh con đẻ cái, tình yêu đó mới đâm chồi nảy lộc. Đây chính là một trong những điểm nhân văn nhất mà tiểu thuyết này khiến tôi xúc động.
Nhân vật chính cũng có thể là 3 "kẻ lạc lối" Atsuya, Shota và Kouhei, người đã viết tiếp câu chuyện về tiệm tạp hoá kỳ lạ, hay nói cách khác, là người kế thừa của Namiya Yuji dù chẳng phải hậu duệ của ông. Thế nhưng, trái ngược với ông chủ tiệm tạp hoá được nhiều người yêu mến và ngưỡng mộ kia, chính 3 con người bên lề xã hội này đã gián tiếp giúp ông tạo nên một cái kết đẹp cho câu chuyện từng làm ông trăn trở thật nhiều.
Cũng không thể nói những nhân vật như Waku Kousuke - người đầu tiên gửi một câu hỏi nghiêm túc đến tiệm Namiya, Muto Harumi - người rất có thể sẽ là nhân vật kế thừa Trại trẻ Marumitsu trong tương lai, hay Minaduki Akiko - nhân vật chưa một lần thật sự xuất hiện trong tác phẩm, là những nhân vật phụ. Và chắc chắn những ai đã đọc tác phẩm này cũng sẽ không quên "nhạc sỹ hàng cá" Matsuoka Katsuro, người đã điểm một nét kết nối tuyệt đẹp giữa chuỗi câu chuyện của chủ tiệm và 3 kẻ lạc lối.
Mỗi nhân vật xuất hiện trong tiểu thuyết này đều là một mắt xích mà chỉ cần thiếu đi một, câu chuyện đều sẽ trở nên lỏng lẻo, thậm chí vô nghĩa.

Cũng thật khó để nói "điều kỳ diệu" được nhắc đến ở đây là gì.

Đó có thể là điều kỳ diệu về căn nhà nơi thời gian ngừng lại, nơi nối liền quá khứ, hiện tại và tương lai.
Đó có thể là sự đáp đền tiếp nối, khi những con người được giúp đỡ lại tiếp tục đi giúp đỡ những người khác, dù chỉ là vô tình.
Đó cũng có thể là tình huống mà Atsuya, Shota và Kouhei đã gián tiếp cứu lấy Trại trẻ Marumitsu.
Đó cũng có thể là việc ông Namiya Yuji không hề biết đến sự tồn tại của Trại trẻ Marumitsu cho đến cuối đời trong khi đây là nơi có quan hệ mật thiết với ông cũng như với những người ông từng tư vấn. Đến đây đột nhiên tôi nhớ đến câu "Đằng sau thành công của người đàn ông là bóng dáng một người phụ nữ", đằng sau những điều kỳ diệu của tiệm Namiya còn có một Trại trẻ mồ côi tên là Marumitsu.
Những người đến tìm sự tư vấn của tiệm Namiya và nghe theo lời chia sẻ của tiệm, không phải ai cũng có kết thúc tốt đẹp cho cuộc đời mình, nhưng họ đều đã hạnh phúc vì nguyện vọng thành sự thật, dù là sau khi họ chết đi. Đây có lẽ cũng là một điều kỳ diệu.
Còn với câu hỏi "Điều kỳ diệu là do được ban tặng hay tự mình làm nên?", xin được để bạn tự tìm câu trả lời sau khi đọc tác phẩm này.
Tôi chỉ xin trích dẫn lại một đoạn tôi khá tâm đắc, mặc dù đọc qua thì nó rất bình thường nhưng nếu bạn đọc tác phẩm, tôi tin bạn sẽ hiểu điều gì làm tôi tâm đắc.

Thế nhưng...
Nhóm Beatles trên màn hình hơi khác với nhóm Beatles trong ký ức của Kousuke. Lúc xem ở rạp, anh có cảm giác trái tim họ mỗi người một nơi, việc biểu diễn cũng rời rạc. Nhưng ấn tượng lúc này lại hoàn toàn khác.
Cả bốn thành viên đều biểu diễn rất hăng say. Thậm chí trông họ còn rất vui vẻ. Phải chăng, dù sắp giải tán nhưng khi cả bốn người được biểu diễn cùng nhau, cảm xúc của họ lại trở về như ngày xưa?
Có lẽ nguyên nhân khiến Kousuke cảm thấy buổi biểu diễn đó thật tồi tệ khi xem ở rạp nằm ở cảm xúc của anh. Anh khi ấy đã không còn tin vào sự gắn kết của trái tim nữa.

Kết

Ngoài những điểm đã nói ở trên, tác phẩm này cũng có những chi tiết nhỏ tinh tế. Ví dụ như "lời hứa giữa những người đàn ông", dù là chi tiết xuất hiện rải rác nhưng lần nào cũng làm tôi chú ý. Hoặc chi tiết về con chó khắc gỗ mà Kousuke đã tặng cho Harumi và chữ ký "Chó nhỏ lạc lối". Còn "chi tiết nhỏ tinh tế" nào khác, mong sẽ được những bạn đã đọc tác phẩm cùng chia sẻ.
Và, nếu bạn muốn tìm nhạc nền để nghe trong khi đọc sách, tôi xin được gợi ý nhạc Ghibli.
Đọc sách có làm cho người ta có khí chất khác đi hay không, tôi không biết. Nhưng tôi biết đọc những cuốn sách hay sẽ mở rộng góc nhìn, khai phá suy nghĩ, trải nghiệm những cảm xúc khác với cuộc sống hàng ngày. Đó là lý do có câu nói đại ý rằng người đọc sách có nhiều hơn một cuộc đời. Với tôi, "Điều kỳ diệu của tiệm tạp hoá Namiya" là một trong những cuốn sách hay như thế.

Xác suất có thật sự tồn tại?

Bài dịch từ "Does probability exist?", David Spiegelhalter, Nature 636, 560-563 (2024)

Illustration: Sébastien Thibault

Cuộc đời đầy những bất định. Không ai biết trước điều gì sẽ xảy ra. Con người biết rất ít về quá khứ và cả hiện tại bên ngoài trải nghiệm trực tiếp của bản thân. Sự không chắc chắn có thể về thời tiết ngày mai, nhà vô địch Premier League mùa giải kế tiếp, khí hậu năm 2100 hoặc danh tính của tổ tiên xa xưa.

Trong cuộc sống hằng ngày, sự không chắc chắn thường được diễn đạt bằng lời nói, trong Anh ngữ có các từ như “could”, “might” hoặc “is likely to”. Nhưng những từ ngữ diễn tả sự không chắc chắn có thể bị hiểu sai và dẫn đến những hệ quả nghiêm trọng. Năm 1961, tổng thống Hoa Kì mới đắc cử John F.Kennedy được thông báo về một kế hoạch do CIA tài trợ nhằm tấn công Cuba. Ông yêu cầu các quan chức quân đội cấp cao đưa ra đánh giá. Họ đã kết luận rằng nhiệm vụ có 30% khả năng thành công – tức là, có 70% thất bại. Tuy nhiên, trong báo cáo gửi đến tổng thống, điều này được diễn giải thành “một cơ hội công bằng” (a fair chance). Sự kiện xâm lược Vịnh Con Lợn đã diễn ra và trở thành một thảm họa. Hiện nay đã có các thang đo được thiết lập để chuyển đổi các từ ngữ không chắc chắn thành các con số gần đúng. Ví dụ, bất kỳ ai trong cộng đồng tình báo Anh sử dụng thuật ngữ “likely” đều nên hiểu rằng khả năng xảy ra nằm trong khoảng từ 55% - 75%.

Nguồn: https://www.gov.uk/government/news/defence-intelligence-communicating-probability

Những nỗ lực diễn đạt sự may rủi và sự không chắc chắn thành những con số dẫn đến toán học xác suất, mà ngày nay được sử dụng trong hầu hết các lĩnh vực nghiên cứu. Ví dụ, bất kì tạp chí khoa học nào cũng dễ dàng tìm thấy các giá trị P (P-value), khoảng tin cậy (confidence interval) và phân phối hậu nghiệm Bayes (Bayesian posterior distributions), tất cả đều phụ thuộc vào xác suất.
Tuy nhiên, bất kì con số xác suất nào dù trong một bài báo khoa học, đều không phải là một thuộc tính khách quan (objective property) của thế giới, mà là một cấu trúc (construction) dựa trên các phán đoán (judgement) cá nhân hoặc tập thể cùng với các giả định (assumption). Hơn nữa, trong hầu hết các trường hợp, xác suất không ước tính một con số thật (true). Xác suất hiếm khi được cho là thật sự tồn tại.

1. Xác suất – kẻ đến sau

Xác suất đến sau toán học. Mãi đến khi các nhà toán học người Pháp Blaise Pascal và Pierre de Fermat bắt đầu trao đổi thư từ vào những năm 1650 thì mới có những phân tích nghiêm ngặt về các sự kiện ngẫu nhiên. Giống như việc xả nước từ một con đập bị dồn nén, xác suất từ đó tràn ngập các lĩnh như tài chính, thiên văn học, luật pháp, và cả cờ bạc.
Để hiểu được bản chất khó nắm bắt của khái niệm xác suất, hãy xem xét cách khái niệm này được sử dụng trong dự báo thời tiết ngày nay. Các nhà khí tượng học đưa ra dự đoán về nhiệt độ, tốc độ gió, lượng mưa, và thường là với con số phần trăm xác suất chẳng hạn như 70% cho một thời điểm và địa điểm nhất định. Nhiệt độ, tốc độ gió, lượng mưa có thể được so sánh với các giá trị thực của chúng; vì có thể đo lường giá trị thực vào một thời điểm trong tương lai để so sánh với giá trị dự báo. Thế nhưng, không tồn tại một giá trị xác suất thực để so sánh với đánh giá của người dự báo. Không có cái gọi là đồng hồ đo xác suất (probability-ometer). Hoặc là mưa, hoặc là không mưa.
Hơn nữa, như triết gia Ian Hacking nhấn mạnh, xác suất bao gồm cả sự ngẫu nhiên (chance) và sự thiếu hiểu biết (ignorance). Hãy tưởng tượng tôi tung một đồng xu và hỏi bạn về xác suất xuất hiện mặt ngửa, bạn vui vẻ trả lời “50-50”. Bây giờ, tôi tung đồng xu, liếc nhìn kết quả, vậy xác suất xuất hiện mặt ngửa của bạn là bao nhiêu? Lưu ý rằng, tôi nói xác suất của bạn, không phải xác suất. Hầu hết mọi người tỏ ra ngần ngại với câu trả lời "50-50" của mình. Nhưng sự kiện đã xảy ra, tôi đã nhìn thấy kết quả và không còn sự ngẫu nhiên nào nữa - chỉ còn sự thiếu hiểu biết của bạn. Tính huống đã chuyển từ “sự không chắc chắn ngẫu nhiên” (‘aleatory’ uncertainty) về tương lai mà chúng ta không thể biết sang “sự không chắc chắn nhận thức” (‘epistemic’ uncertainty) về hiện tại mà chúng ta không được biết. Xác suất được sử dụng cho cả 2 tình huống này.
Còn có một bài học khác ở đây. Ngay cả khi có một mô hình thống kê về những gì nên xảy ra, thì điều này luôn dựa trên các giả định chủ quan (subjective assumption) – trong trường hợp tung đồng xu, rằng có hai kết quả có khả năng xảy ra ngang nhau. Điều này có thể bị khẳng định một cách vội vàng, hấp tấp.

2. Chủ quan và khoa học

Lập luận của tôi là bất kỳ ứng dụng thực tế nào của xác suất đều liên quan đến các phán đoán chủ quan (subjective judgement). Điều này không có nghĩa là tôi có thể đưa ra bất kỳ con số nào - tôi sẽ bị chứng minh là một người đánh giá xác suất kém nếu tuyên bố với độ chắc chắn 99,9% rằng mình có thể bay khi nhảy từ mái nhà. Thế giới khách quan (objective world) xuất hiện khi xác suất và các giả định cơ bản của chúng được kiểm định với thực tế; nhưng điều đó không có nghĩa rằng bản thân xác suất là khách quan.
Một số giả định được sử dụng để đánh giá xác suất sẽ có lý lẽ biện minh mạnh mẽ hơn những giả định khác. Nếu tôi đã xem xét kỹ lưỡng một đồng xu trước khi tung nó lên, nó rơi xuống một bề mặt cứng và nảy lên một cách hỗn loạn, tôi sẽ cảm thấy phán đoán 50-50 của mình là hợp lý hơn so với việc để một nhân vật mờ ám nào đó sử dụng một đồng xu được chuẩn bị từ trước. Những hạn chế tương tự này áp dụng ở bất kỳ nơi nào sử dụng xác suất – bao gồm cả trong bối cảnh khoa học.
Đây là một ví dụ về tầm quan trọng thực sự của khoa học. Ngay sau khi đại dịch COVID-19 bắt đầu, các thử nghiệm phục hồi (RECOVERY trial) đã bắt đầu thử nghiệm các liệu pháp trên những người nhập viện vì COVID-19 tại Vương quốc Anh. Trong một thí nghiệm, hơn 6.000 người được phân phối ngẫu nhiên vào 2 nhóm; nhóm 1 nhận được sự chăm sóc tiêu chuẩn được cung cấp tại bệnh viện nơi họ đang được điều trị; nhóm 2 nhận được sự chăm sóc như nhóm 1 và cộng thêm một liều dexamethasone, một loại steroid giá rẻ. Nguy cơ tử vong hàng ngày đã điều chỉnh theo độ tuổi thấp hơn 29% trong nhóm được phân bổ dexamethasone so với nhóm chỉ được chăm sóc tiêu chuẩn (khoảng tin cậy 95% là 19–49%). P-value, nghĩa là xác suất được tính toán để quan sát một rủi ro tương đối cực đoan như vậy khi chấp nhận giả thuyết vô hiệu (null hypothesis) – tức là giả thuyết không có sự khác biệt giữa 2 nhóm, được tính toán là 0.01%.
Đây là tất cả các phân tích chuẩn. Nhưng độ tin cậy và P-value phụ thuộc vào nhiều thứ hơn việc giả định giả thuyết vô hiệu là đúng. Nó cũng phụ thuộc vào tất cả các giả định trong mô hình thống kê, chẳng hạn như các quan sát là độc lập: rằng không có yếu tố nào khiến những người được điều trị trong những không gian và thời gian tương đồng có kết quả giống nhau hơn. Nhưng có nhiều yếu tố như vậy, cho dù đó là bệnh viện nơi mọi người đang được điều trị hay chế độ chăm sóc thay đổi. Giá trị chính xác cũng phụ thuộc vào tất cả những người tham gia trong mỗi nhóm có cùng xác suất sống sót cơ bản sau 28 ngày. Điều này sẽ khác nhau vì đủ mọi lý do.
Những giả định vội vàng đó không nhất thiết dẫn đến một kết quả phân tích sai. Trong trường hợp này, tín hiệu (signal) quá mạnh đến mức một mô hình cho phép, chẳng hạn, rủi ro cơ bản thay đổi giữa những người tham gia sẽ không tạo ra nhiều khác biệt đối với kết luận chung. Tuy nhiên, nếu kết quả có biên độ lớn hơn (more marginal), thì việc phân tích mở rộng về độ nhạy (sensitivity) của mô hình đối với các giả định thay thế là phù hợp.
"Tất cả các mô hình đều sai, nhưng một số thì hữu ích" (George Box). Phân tích dexamethasone đặc biệt hữu ích vì kết luận chắc chắn của nó đã thay đổi hoạt động lâm sàng và cứu sống hàng trăm nghìn người. Nhưng các xác suất mà kết luận dựa trên không “thật” (true) - chúng là sản phẩm của các giả định và phán đoán chủ quan nhưng hợp lý.

3. Xác suất – chủ quan và khách quan

Nhưng liệu những con số xác suất này có phải là các ước tính chủ quan, hay là một đặc điểm khách quan của thế giới?
Xin lưu ý rằng tôi không nói về thế giới lượng tử. Ở cấp độ dưới nguyên tử, toán học chỉ ra rằng các sự kiện không có nguyên nhân có thể xảy ra với xác suất cố định (mặc dù ít nhất một cách giải thích nêu rằng ngay cả những xác suất đó cũng thể hiện mối quan hệ với các vật thể hoặc người quan sát khác, thay vì là các đặc tính nội tại của các vật thể lượng tử). Nhưng có vẻ như điều này có ảnh hưởng không đáng kể đến các sự kiện được quan sát hàng ngày trong thế giới vĩ mô.
Tôi cũng tránh những lập luận hàng thế kỷ về việc liệu thế giới, ở cấp độ phi lượng tử, có phải là tất định hay không và liệu chúng ta có ý chí tự do để tác động đến diễn biến của các sự kiện. Bất kể câu trả lời là gì, chúng ta vẫn cần phải xác định xác suất khách quan thực sự là gì.
Nhiều nỗ lực đã được thực hiện để làm điều này trong nhiều năm, nhưng đều có những hạn chế. Những nỗ lực này bao gồm xác suất tần suất (frequentist probability), một phương pháp xác định tỷ lệ các sự kiện sẽ được nhìn thấy trong vô số lần lặp lại của các tình huống giống hệt nhau – ví dụ, lặp lại cùng một thử nghiệm lâm sàng trong cùng một quần thể với cùng các điều kiện nhiều lần. Điều này có vẻ khá phi thực tế. Nhà thống kê Ronald Fisher đã đề xuất việc nghĩ về một tập dữ liệu duy nhất như một mẫu từ một quần thể giả định vô hạn (hypothetical infinite population), nhưng điều này có vẻ giống một thí nghiệm tư duy hơn là một thực tế khách quan. Hoặc có ý tưởng mang tính bán huyền bí rằng tồn tại một khuynh hướng thực sự tiềm ẩn đối với một sự kiện cụ thể xảy ra trong một bối cảnh nhất định, chẳng hạn như tôi sẽ bị đau tim trong vòng mười năm tới. Điều này có vẻ như không thể xác minh được.
Có một phạm vi hạn chế các tình huống được kiểm soát tốt, có thể lặp lại với độ phức tạp vô cùng lớn đến mức, ngay cả khi chúng về cơ bản là xác định, vẫn phù hợp với mô hình tần suất (frequentist paradigm) bằng cách có phân phối xác suất với các thuộc tính có thể dự đoán được trong thời gian dài. Chúng bao gồm các thiết bị ngẫu nhiên hóa tiêu chuẩn (standard randomizing devices), chẳng hạn như vòng quay roulette, xào bài, tung đồng xu, ném xúc xắc và quả bóng xổ số, cũng như các máy tạo số giả ngẫu nhiên (seudo-random number generators), dựa trên các thuật toán hỗn loạn, phi tuyến tính để đưa ra các con số vượt qua các bài kiểm tra về tính ngẫu nhiên.
Trong thế giới tự nhiên, chúng ta có chuyển động của tập hợp các phân tử khí, ngay cả khi tuân theo vật lý Newton, vẫn phù hợp với các quy luật thống kê; và di truyền học, trong đó sự phức tạp của quá trình chọn lọc và tái tổ hợp nhiễm sắc thể tạo ra tỷ lệ di truyền ổn định. Trong những trường hợp hạn chế này, có thể hợp lý khi giả định một xác suất giả khách quan (a pseudo-objective probability), thay vì một xác suất chủ quan (subjective probability).
Tuy nhiên, trong mọi tình huống khác mà xác suất được sử dụng – từ các lĩnh vực rộng lớn của khoa học đến thể thao, kinh tế, thời tiết, khí hậu, phân tích rủi ro, mô hình thảm họa,... – thì việc coi phán đoán của chúng ta là ước tính về xác suất “thực” là không hợp lý. Đây chỉ là những tình huống chúng ta cố gắng biểu đạt sự không chắc chắn dưới dạng xác suất, dựa trên kiến thức và phán đoán của bản thân.

4. Vấn đề của phán đoán

Tất cả những điều này chỉ làm nảy sinh thêm nhiều câu hỏi. Làm thế nào để chúng ta định nghĩa xác suất chủ quan? Và tại sao các quy luật xác suất lại hợp lý, nếu chúng dựa trên những thứ mà về cơ bản do chúng ta tạo nên? Điều này đã được thảo luận trong các tài liệu học thuật trong gần một thế kỷ, một lần nữa không có kết quả nào được thống nhất.
Một trong những nỗ lực đầu tiên được thực hiện vào năm 1926 bởi nhà toán học Frank Ramsey tại Đại học Cambridge, Vương quốc Anh. Ramsey đã chứng minh rằng tất cả các quy luật xác suất (laws of probability) có thể được bắt nguồn từ sở thích đối với những trò cá cược. Các kết quả được gán giá trị lợi ích (utility), và việc đánh cược được tóm lại bởi giá trị lợi ích kỳ vọng (expected utility), vốn được xác định bởi các con số mang tính chủ quan biểu thị phần nào niềm tin – tức là các xác suất cá nhân của chúng ta. Tuy nhiên, cách diễn giải này đòi hỏi phải chỉ định các giá trị lợi ích cụ thể. Gần đây hơn, người ta đã chứng minh rằng các quy luật xác suất có thể được suy ra đơn giản bằng cách hành động nhằm tối đa hóa hiệu suất kỳ vọng khi sử dụng một quy tắc chấm điểm phù hợp, chẳng hạn như quy tắc được trình bày trong hộp văn bản “Tôi mù mờ đến mức nào?” (How ignorant am I?) bên dưới đây:

Những nỗ lực định nghĩa xác suất thường khá mơ hồ. Ví dụ, trong bài báo năm 1941-2 “The Applications of Probability to Cryptography”, Alan Turing sử dụng định nghĩa “Xác suất của một sự kiện trên một số bằng chứng nhất định là tỷ lệ các trường hợp mà sự kiện đó có thể được mong đợi xảy ra dựa trên bằng chứng đó”. Điều này thừa nhận rằng xác suất thực tế dựa trên kỳ vọng – phán đoán của con người. Nhưng khi nói đến “các trường hợp”, Turing hàm ý rằng các trường hợp của cùng quan sát hay của cùng phán đoán?
Cái sau có điểm chung với định nghĩa của chủ nghĩa tần suất về xác suất khách quan, chỉ khác là lớp các quan sát tương tự lặp lại được thay thế bằng lớp các phán đoán chủ quan tương tự lặp lại. Theo quan điểm này, nếu khả năng mưa được đánh giá là 70%, điều này đặt nó vào tập hợp các dịp mà người dự báo gán xác suất 70%. Bản thân sự kiện này được kỳ vọng sẽ xảy ra trong 70% các dịp như vậy. Đây có lẽ là định nghĩa yêu thích của tôi. Nhưng sự mơ hồ của xác suất được chứng minh rõ ràng bởi thực tế là, sau gần bốn thế kỷ, có rất nhiều người sẽ không đồng ý với tôi về điều đó.

5. Cách tiếp cận thực dụng

Khi tôi còn là sinh viên vào những năm 1970, người cố vấn của tôi, nhà thống kê học Adrian Smith, đã dịch “Lý thuyết xác suất” (Theory of Probability) của nhà toán học người Ý Bruno de Finetti. De Finetti đã phát triển các ý tưởng về xác suất chủ quan vào khoảng thời gian tương tự như Ramsey, nhưng hoàn toàn độc lập. Cuốn sách đó bắt đầu bằng tuyên bố khiêu khích: "Xác suất không tồn tại", một ý tưởng đã có ảnh hưởng sâu sắc đến suy nghĩ của tôi trong 50 năm qua.
Tuy nhiên, trên thực tế, có lẽ chúng ta không cần phải quyết định xem liệu xác suất khách quan có thực sự tồn tại trong thế giới phi lượng tử không. Thay vào đó, chúng ta có thể áp dụng cách tiếp cận thực dụng. De Finetti đã đưa ra lập luận thuyết phục nhất cho cách tiếp cận này trong tác phẩm năm 1931 của ông về "Khả năng trao đổi" (exchangeability), dẫn đến một định lý nổi tiếng mang tên ông. Một chuỗi sự kiện được coi là có thể trao đổi (exchangeable) nếu xác suất chủ quan của chúng ta đối với mỗi chuỗi không bị ảnh hưởng bởi thứ tự quan sát của chúng ta. De Finetti đã chứng minh một cách xuất sắc rằng giả định này về mặt toán học tương đương với việc hành động như thể các sự kiện là độc lập, mỗi sự kiện có một xác suất xảy ra và rằng sự không chắc chắn của chúng ta về xác suất chưa biết đó được thể hiện bằng một phân phối xác suất nhận thức chủ quan (a subjective, epistemic probability distribution). Điều này thật đáng chú ý: nó cho thấy rằng, bắt đầu từ một biểu hiện cụ thể nhưng hoàn toàn chủ quan của niềm tin, chúng ta nên hành động như thể các sự kiện được thúc đẩy bởi xác suất khách quan.
Thật phi thường khi một khối lượng công trình quan trọng, làm nền tảng cho toàn bộ khoa học thống kê và nhiều hoạt động khoa học và kinh tế khác, lại nảy sinh từ một ý tưởng khó nắm bắt như vậy. Và vì vậy tôi sẽ kết luận bằng câu cách ngôn của riêng mình:

Xác suất có lẽ không tồn tại - nhưng thường hữu ích khi hành động như thể nó tồn tại.
Probability probably does not exist - but it is often useful to act as if it does.

[Tập hiểu sâu]: Vì sao Bạn luôn KHÔNG ỔN?

I’m OK - You’re OK, một tựa sách dành cho những ai luôn thấy bản thân Không-Ổn. Đặc biệt, với những ai đã trải qua thời gian tìm kiếm và thử nghiệm các phương pháp cải thiện tâm lý nhưng vẫn thấy mình Không-Ổn.

1- Một quyển sách khó:

Sơ lược về khởi nguồn, những năm 1950 tại Mỹ, Eric Berne - một Tiến sĩ trong lĩnh vực Tâm thần học người Canada đã thất vọng về các kỹ thuật trị liệu tâm lý đang thịnh hành lúc bấy giờ vì nhận ra nó không giúp ích nhiều cho bệnh nhân. Các liệu pháp đó chỉ mô tả được triệu chứng nhưng không giải thích được nguồn gốc “vì sao tôi có chứng rối loạn lo âu này, vì sao tôi có chứng ám ảnh này,...” một cách trực quan, cụ thể. Năm 1957, Eric Berne quyết định phát triển học thuyết của riêng mình, phân tích tương giao (transactional analysis), lời giải đáp cho những câu hỏi “vì sao”. Quyển sách “Games people play” ông viết về học thuyết này đã phát hành thành công vượt bậc trên toàn thế giới. Tuy nhiên, sách vẫn còn nhiều biệt ngữ kỹ thuật, gây trở ngại khó đọc với nhiều người.
I’m OK – You’re OK được chấp bút bởi Tiến sĩ Tâm thần học Thomas Harris, người học trò cùng tuổi của Eric Berne. Thomas Harris đã rất giúp đỡ chúng ta trong việc viết lại học thuyết phân tích tương giao theo “kiểu ngôn ngữ mà ai cũng có thể hiểu và ứng dụng được”. Sách xuất bản lần đầu tại Mỹ năm 1969, Top #1 best seller New York Times năm 1972. Đến nay, sách đã được dịch ra hơn 20 thứ tiếng khác nhau, với hơn 15 triệu bản in được phát hành trên khắp các châu lục.


Khi chuyển ngữ sang tiếng Việt, sách được dịch bởi nhóm dịch giả có chuyên môn cao trong ngành Tâm lý Lâm sàng, bản in cuối cùng được hiệu đính bởi Bác sĩ Nguyễn Minh Tiến, một bác sĩ nổi tiếng trong chuyên khoa Tâm thần - Tâm lý tại Việt Nam. Chất lượng được bảo chứng là thế, nhưng đây không phải là một quyển sách nổi tiếng tại thị trường này. Phần vì nội dung khá khó tiếp cận với thị hiếu chung của bạn đọc, phần vì bản thân sách không được PR rầm rộ. Nhưng tôi tin đây là một quyển sách đặc biệt, được dành riêng cho những ai đang thật sự cần đến nó, “người cất công đi tìm đáp án, sẽ tìm được đáp án”.
Bây giờ chúng ta sẽ cùng vào nội dung!

2- Cảm giác “sống lại” và cảm giác “nhớ lại”:

Chắc hẳn bạn từng bất chợt bắt gặp một mùi hương, một âm thanh mang đến cho bản thân sự thoải mái dễ chịu tột cùng. Đó là cảm giác “sống lại” một điều gì đó tốt đẹp trong quá khứ. Giả thuyết khi nhỏ bạn đã ngửi được mùi hương hay nghe được âm thanh đó khi đang được nằm ấm áp trong vòng tay bảo bọc của mẹ. Ký ức đó theo bạn mãi dù bạn không thể nhớ ra được nó.
Nếu cố gắng (và “may mắn”) nhớ ra được nguồn gốc của ký ức này, lúc này bạn sẽ trải qua cảm giác “nhớ lại”. Lần này bạn vẫn có cảm xúc, nhưng tất nhiên, “nhớ lại” lúc này không thể mang đến cho bạn cảm xúc mạnh như khi “sống lại” được.
Cảm giác “sống lại” là cảm giác vô thức, bạn không biết rằng nó tồn tại nhưng nó vẫn tạo ảnh hưởng mạnh mẽ lên bạn. Cảm giác “nhớ lại” là cảm giác của ý thức, bạn đã nhận biết được lý do nó tồn tại nên lúc này mức độ ảnh hưởng được giảm bớt và có thể kiểm soát được.



Điều này cho thấy, quá khứ luôn đóng một vai trò quan trọng, chúng ta phần lớn sẽ không nhớ về ký ức, cảm giác đã từng tồn tại nhưng về cơ bản, chúng vẫn đang ngày đêm chi phối mô thức suy nghĩ, cảm xúc và hành vi của chúng ta ở thì hiện tại.
Nhưng mọi chuyện sẽ trở nên dễ thở hơn nếu chúng ta có khả năng quan sát, mang những gì đang hoạt động ở tầng “vô thức” lên được tầng “ý thức”. Hay nói đơn giản hơn, bạn tự nhiên sẽ đỡ đau hơn, nếu bạn biết vì sao bạn đau và thậm chí có thể hết đau hẳn nếu bạn chữa lành được nó.

3- Bạn, có 3 nhân cách:

Một người phụ nữ đang nổi nóng với con mình, bỗng nhận được cuộc điện thoại từ sếp, cô nhanh chóng bắt máy với giọng tươi vui. Sau khi gác máy, cô lập tức quay trở lại với trạng thái cáu kỉnh ban đầu, tình hình xem ra vẫn vậy. Nhưng, trong phút chốc đó, đã có gì đó thay đổi bên trong cô ấy, có gì đó đã chuyển dịch qua – lại!?
Theo Berne, nhân cách mỗi người gồm 3 Cái-Tôi. Chúng được hình thành từ tuổi thơ và giờ đây được chúng ta vô thức mang ra sử dụng mỗi giờ- mỗi phút- mỗi giây trong những tình huống khác nhau của đời sống. Đó là:
_ Cái-Tôi-Cha-Mẹ _ Cái-Tôi-Trẻ-Em _ Cái-Tôi-Người-Lớn
Cái-Tôi-Cha-Mẹ là phần nhân cách có vai trò quản trị và cấm đoán bản thân bạn làm những điều “không đúng”. Cái-Tôi-Trẻ-Em là phần nhân cách rất cảm xúc và bốc đồng. Cái-Tôi-Người-Lớn là phần nhân cách đóng vai trò cân bằng, “lý trí” nhất.
Và đây là cách chúng đã hình thành trong quá khứ:
Cái-Tôi-Cha-Mẹ được hình thành bởi tác động từ môi trường bên ngoài. Chất liệu để hình thành nên Cái-Tôi-Cha-Mẹ là điều mà cha mẹ (hoặc người nuôi dưỡng trực tiếp) của bạn đã từng thể hiện qua lời nói hoặc hành vi. Đối với một đứa trẻ nhỏ bé như bạn đó sẽ là “chân lý”, bạn không có khả năng đánh giá điều đó là đúng hay sai, tiêu cực hay tích cực, 100% dữ liệu sẽ được “nhập trực tiếp” vào hệ thống nhận thức của bạn mà không cần thông qua kiểm duyệt.
Sẽ không khó để bắt gặp những mẫu câu tiêu cực được người lớn truyền đạt như: “học hành như vậy sau này không làm nên trò trống gì”, “mày cũng hư hỏng hệt như mẹ mày” hay “con đừng bao giờ tin tưởng đàn ông”.
Nhưng cũng sẽ có những dữ liệu tích cực như “con không được chạy ra đường nếu không xe sẽ làm con đau”, “con phải chăm chỉ học hành để trở thành người có ích”. Những chương trình tivi, sách truyện,… trẻ tiếp xúc trong giai đoạn này cũng góp phần vào việc hình thành Cái-Tôi-Cha-Mẹ của trẻ.
Trẻ tin nếu muốn sống được trong cuộc đời này, phải tuân thủ đúng những nguyên tắc đó, những nội dung này rất khó xóa bỏ và có khả năng ảnh hưởng suốt đời trẻ. Nếu những chất liệu cha mẹ trao truyền càng lành mạnh thì Cái-Tôi-Cha-Mẹ của trẻ sẽ được nuôi dưỡng một cách khỏe mạnh và ngược lại.
Cái-Tôi-Trẻ-Em được hình thành bởi chính bên trong thế giới nội tâm của bạn, Là quá trình bạn “nghe thấy - nhìn thấy - cảm nhận thấy và hiểu” về thế giới xung quanh.
Chúng ta ai cũng đã từng có Cái-Tôi-Trẻ-Em Không-Ổn vì ai trong chúng ta cũng đều từng là một đứa trẻ. Mối quan hệ cộng sinh 9 tháng trong bụng mẹ, cảm giác được bảo bọc tuyệt đối này thật an ổn. Khi vừa được sinh ra, chúng ta “mất tất cả”, tay trắng, hình hài bé nhỏ, không biết nói, không biết đi và xung quanh là những “gã khổng lồ” cao một-mét-bảy.
Để có được cảm giác an toàn, một cách tự nhiên chúng ta đã học được cách “nghe lời và nhìn sắc mặt” của người lớn để sống. Do đó, theo Berne, dù bạn có may mắn được cặp đôi cha mẹ tốt lành nhất nuôi dưỡng thì bạn cũng đã từng có Cái-Tôi-Trẻ-Em Không-Ổn, vì xuất phát điểm thể lý là không thay đổi. Đây là “sản phẩm phụ” bắt buộc phải có khi đến với thế giới này. Khi lớn lên, chúng ta vẫn bị ảnh hưởng mỗi khi “sống lại” những sự thất vọng của Cái-Tôi-Trẻ-Em Không-Ổn trong giai đoạn khủng hoảng nguyên thủy này.
Nhưng Cái-Tôi-Trẻ-Em không chỉ có màu sắc đen tối, đây cũng là nơi đầy màu sắc, vùng đất của hi vọng và những khát khao. Đứa trẻ đó đã từng rất tò mò, sáng tạo, ham muốn được khám phá và trải nghiệm thế giới. Những giai điệu vui tươi, nhịp nhàng của một buổi chiều đầy nắng, lần đầu tiên bạn biết cách cho diều bay lên cao, lần đầu tiên bạn được chạm vào một con mèo,…
Tuy nhiên, cảm xúc Không-Ổn của bạn sẽ luôn nặng ký hơn cảm xúc Ổn. Do đó, tổng thể, chúng ta đều có một Cái-Tôi-Trẻ-Em Không-Ổn ngay từ khi bắt đầu.
Cái-Tôi-Người-Lớn được hình thành từ 10 tháng tuổi, khi trẻ bắt đầu có khả năng tự vận động và dần có cảm giác làm chủ được nhiều thứ trong cuộc sống của mình. Cảm giác “tôi có thể mang lại sự an toàn cho tôi” xuất hiện.
Tuy nhiên ở giai đoạn đầu này Cái-Tôi-Người-Lớn rất mong manh, chỉ mang tính thử nghiệm và có thể bị đàn áp ngay lập tức bởi Cái-Tôi-Cha-Mẹ và Cái-Tôi-Trẻ-Em. Nhưng Cái-Tôi-Người-Lớn biết được là nó vẫn sống và tiếp tục ngày càng trưởng thành hơn.
Cái-Tôi-Người-Lớn là khả năng chọn lựa, phân tích, đánh giá và xử lý thông tin trước mỗi tình huống khác nhau. Cái-Tôi-Người-Lớn nhận ra sự khác biệt về cuộc sống mà nó được dạy (Cái-Tôi-Cha-Mẹ) và cuộc sống mà nó mong muốn hoặc tưởng tượng ra (Cái-Tôi-Trẻ-Em). Cái-Tôi-Người-Lớn chính là thực tiễn cuộc sống mà chúng ta tự thân vận động tìm hiểu được.



Một ví dụ về sự hoạt động của 3 Cái-Tôi:
Cái-Tôi-Cha-Mẹ từng được nhập vào dữ kiện “đàn ông là không đáng tin cậy”. Cái-Tôi-Trẻ-Em từ dữ kiện đó luôn có cảm giác e dè, sợ sệt với đàn ông. Cái-Tôi-Người-Lớn sẽ ra ngoài kia, nhìn ngắm và tương tác với thế giới thật sự, sau đó đánh giá lại thông tin của Cái-Tôi-Cha-Mẹ và Cái-Tôi-Trẻ-Em đã nhập liệu đúng hay chưa, nếu nhập sai, Cái-Tôi-Người-Lớn sẽ quyết định sửa nó lại. Kết quả là “Đàn ông có người đáng tin cậy và có người không đáng tin cậy, không phải ai cũng mang màu đen tối và không phải tất cả đều tốt đẹp”.
Lưu ý là cảm giác e dè của Cái-Tôi-Trẻ-Em về chuyện này không hề biết mất khi Cái-Tôi-Người-Lớn phân tích được dữ liệu đúng, cảm giác đó đã được ghi và không thể xóa. Tuy nhiên, chúng ta sẽ biết được là nó có tồn tại và có quyền bấm nút tắt. Nghĩa là “ừ, biết tôi biết rằng mình vẫn đang e dè, nhưng cũng biết rằng sự e dè này không hợp lý, tôi sẽ cho mình cơ hội nếu gặp được người đàn ông chân thành mà sẽ không quá sợ hãi nữa”. Hãy cứ e dè, và cũng hãy cho mình cơ hội.
Nếu Cái-Tôi-Người-Lớn không đủ phát triển hoặc tập hợp không đủ thông tin xác thực mới thì không thể làm thay đổi thông tin sai lệch cũ.

4- Tương tác Xã hội: Bốn vị thế - Bạn là ai?

Được rồi, đọc đến đây chắc hẳn bạn đã biết chúng ta đều từng Không-Ổn và thế giới xung quanh toàn những “gã khổng lồ” Ổn. Do đó, Tôi-Không-Ổn / Bạn-Ổn là vị thế đầu tiên được hình thành trong quan hệ của chúng ta với những người xung quanh. Trong cuối năm 2 tuổi, bạn sẽ vô thức quyết định mình sẽ chọn tiếp tục vị thế đầu tiên đó hay chuyển dịch sang 2 nhóm vị thế khác.
Nhóm 1: Tôi-Không-Ổn / Bạn-Ổn Nhóm 2: Tôi-Không-Ổn / Bạn-Không-Ổn Nhóm 3: Tôi-Ổn / Bạn-Không-Ổn
Cái gì quyết định sự lựa chọn này? Đó là việc trẻ có được người lớn vỗ về, chăm sóc về cả thể chất và tinh thần hay không



Mỗi nhóm vị thế sẽ có những mẫu tính cách tương ứng.
Nhóm 1: Tôi-Không-Ổn / Bạn-Ổn: “Nếu muốn được yêu thương, tôi phải vâng lời”.
Với nhóm này, mẫu nhân cách có thể cơ bản được định hình theo 3 dạng: (1) Người sống thu rút và chấp nhận là một đứa trẻ ngoan lặng lẽ để tiếp tục nhận được sự vỗ về từ người lớn; (2) Trở thành kẻ nổi loạn, “à ừ được rồi, các người nói tôi không vâng lời là không được yêu thương, vậy thì tôi không vâng lời nữa, dù sao tôi cũng không được yêu thương”. Những người này luôn sống với sự tuyệt vọng về bản thân, dùng sự ngỗ nghịch để thu hút sự chú ý. (3) Trở thành người phấn đấu điên cuồng để tìm kiếm sự công nhận, rất quyết tâm trong việc làm hài lòng người khác. Nhìn từ ngoài vào, trở thành kiểu người này có vẻ rất khả quan vì với đặc tính phấn đấu không ngừng nghỉ của mình họ sẽ có thành công về điểm số, vật chất,… nhưng họ khổ tâm vì chưa bao giờ được sống vì hạnh phúc thật sự của mình cả.
** Người thuộc nhóm này có số lượng phổ biến nhất so với các nhóm khác.
Nhóm 2: Tôi-Không-Ổn / Bạn-Không-Ổn: “Dù có cố gắng, tôi cũng không được yêu thương”
Điều gì đã xảy ra với “Tôi-Ổn” ban đầu? Nó đã biến mất. Vì sự vỗ về đã biến mất. Đây là nhóm trẻ không được quan tâm hoặc bị bỏ bê. Hãy tưởng tượng đó là một đứa trẻ 1 tuổi không được ăn đủ bữa, không được ôm, vài ngày mới được tắm một lần, nếu có bệnh thì cũng ráng mà tự qua khỏi. Trẻ “cầu cứu” mong ước được sự chăm sóc, vỗ về từ cha mẹ nhưng nhu cầu của trẻ thường xuyên bị phớt lờ hoặc không được coi trọng, dần dà trẻ không còn hi vọng và trông đợi gì nữa.
Khi trưởng thành, người này thường có xu hướng dễ bỏ cuộc trong cuộc sống, lối sống cực kỳ thu rút, có tâm lý muốn thoái lui về những năm đầu đời (thời điểm duy nhất mình được yêu thương, ôm ấp nhiều nhất – vì mình là đứa trẻ sơ sinh). Phần đông những người ở viện tâm thần thuộc nhóm này.
Nhóm 3: Tôi-Ổn / Bạn-Không-Ổn: “Chỉ có duy nhất tôi có thể bảo vệ tôi”
Điều gì đã xảy ra mà có sự chuyển dịch vị thế nhanh chóng như vậy? Đây là những đứa trẻ bị bạo hành đủ lâu. Tôi-Ổn chính là “sản phẩm” của sự tự vỗ về sau mỗi trận bạo hành, với những tổn thương nghiêm trọng và đau đớn (có thể chảy máu hoặc gãy xương). Trong lúc tự ôm ấp chính mình, “sự thoải mái cô độc” được hình thành, tôi sẽ ổn nếu tôi một mình, tự tôi có thể cứu vãn cuộc đời mình.
Khi trưởng thành, người này luôn có xu hướng tin tưởng mọi vấn đề bất ổn xảy ra là do người khác. “Dù tôi có phạm pháp cũng là lỗi của người khác, không phải tôi”. Lòng thù hận của trẻ không bao giờ biến mất nhưng nó có thể được che giấu bởi sự lịch thiệp khi trưởng thành. Bởi sự hoang tàn này, họ có thể trở thành những người “mạnh mẽ” được nhiều người khác theo sau kính nể, nhưng sâu thẳm họ biết, họ rất đơn độc. Phần đông những kẻ tội phạm thuộc nhóm này.

5- Chúng ta nên chấp nhận số phận mình trong 3 vị thế trên?

Không, chúng ta có thể thay đổi sang vị thế thứ Tư: Tôi-Ổn / Bạn-Ổn.
Nếu ba vị thế đầu tiên được xây dựng dựa trên cảm giác và được lựa chọn bởi vô thức, thì vị thế Tôi-Ổn / Bạn-Ổn được xây dựng dựa trên tư duy, đức tin, sự dũng cảm và được lựa chọn bởi ý chí tự do của bạn. Đặc trưng khác biệt tuyệt đối này sẽ tạo nên sự chuyển biến lớn trong tâm thức.



Bài đến đây cũng đã khá dài để có thể viết thêm, tôi hi vọng bạn đã thích bài viết này. Tất cả những gì tôi truyền đạt thuộc các chương đầu tiên của I’m OK – You’re OK, giúp bạn hiểu được nguồn gốc những khó khăn tâm lý bạn đang gặp phải. Vẫn còn đó rất nhiều kiến thức tôi muốn chia sẻ đến bạn về cách thức phát triển Cái-Tôi-Người-Lớn, và chuyển đổi vị thế trong tương giao với người khác để từ đó có được một cuộc đời tự do.
Để tôi biết rằng bài viết này được bạn đón nhận và mong chờ sự xuất hiện của phần 2: “Trò chơi có thể thay đổi”, tôi cần bạn nhấn upvote bài viết này, nếu đạt 60 lượt upvote trước ngày 12/08/2023, tôi sẽ thực hiện phần tiếp theo. Hẹn gặp lại bạn ở đó!

Người thực hiện: Chloe Châu với kiến thức cá nhân và tổng hợp